Μια οπτική κατανόησης του Άγχους
Η συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων βασίζεται σε συγκεκριμένους τρόπους αντιμετώπισης και διαχείρισης του άγχους. Σε διαπροσωπικό επίπεδο ο καθένας μας, συνήθως ασυνείδητα, διαθέτει τέτοιες «στρατηγικές». Σε θεωρητικό επίπεδο μπορούμε να αναγνωρίσουμε τρεις που σχετίζονται με το Άγχος.
Τρεις “στρατηγικές”
Κάποιοι τείνουν να προσκολλώνται σε άλλους αναζητώντας επιβεβαίωση και στοργή. Αποφεύγοντας έτσι την έκφραση διαφωνίας ή επιθετικότητας. Είναι άτομα συνεργάσιμα που συνήθως επιδεικνύουν συμμόρφωση.
Στον αντίποδα υπάρχουν άτομα που τείνουν να απομακρύνονται από τους άλλους και αποτελούν την πηγή του άγχους τους. Η αποσύνδεση αυτή πιθανώς σχετίζεται με την πεποίθηση ότι οι άλλοι θα τους απογοητεύσουν όπως κάποτε οι γονείς τους. Έτσι η φυγή αποτελεί μια λύση για το άγχος.
Στην τρίτη κατηγορία ανήκουν τα άτομα που «κινούνται» εναντίον των άλλων και επιδεικνύουν πιο «επεκτατικές τακτικές». Εκτιμούν την ισχύ και αποζητούν το θαυμασμό και το κύρος. Παρόλο που επιθυμούν όμως το θαυμασμό των άλλων δε δίνουν στους άλλους την αξία που τους ανήκει. Περισσότερο αναγνωρίζουν το τί οι άλλοι μπορούν να κάνουν για αυτούς. Το παραπάνω εκφράζεται με τρεις τρόπους.
Τρεις τρόποι
Ο πιο ναρκισσιστικός αφορά σε άτομα που ως παιδιά είχαν την εύνοια και τους ακολουθούσε η πεποίθηση ότι τίποτα γι’ αυτούς δεν είναι ανέφικτο. Αυτά τα άτομα παρόλα που συχνά αναφέρονται στην μοναδικότητά τους, χρειάζονται τη συνεχή προσοχή και επιβεβαίωση των ικανοτήτων τους. Προσπαθούν να διατηρήσουν τη μεγαλειώδη εικόνα του εαυτού τους και «σπάνε» αν αυτή η εικόνα καταρρεύσει.
Ο πιο τελειομανής τρόπος εστιάζει σε μια μη ρεαλιστική θεώρηση των άλλων και τείνει να τους υποτιμά όταν δεν είναι σε θέση να φτάσουν στα πρότυπα που τους έχει θέσει. Συνήθως κανείς δεν είναι σε θέση να επιτύχει, ούτε και οι ίδιοι, αυτά τα πρότυπα.
Ο πιο υπεροπτικός-εκδικητικός τρόπος αφορά σε άτομα που πιθανότατα ως παιδιά έτυχαν άσχημης συμπεριφοράς και αναζητούν «αντίποινα» για αυτά που τους προξένησαν. Συνήθως αυτά τα άτομα πιστεύουν ότι μόνο οι δυνατοί επιβιώνουν. Γίνονται ανταγωνιστικοί και αδυσώπητοι στις διαπροσωπικές συναλλαγές τους.
Οι συναισθηματικές-νευρωτικού τύπου ανάγκες μπορούν να κατανοηθούν ως τρόποι διαχείρισης του άγχους. Η Karen Horney (Our Inner Conflicts, 1945) ανέπτυξε θεωρητικά δέκα τέτοιες ανάγκες που σχετίζονται με το άγχος και τις ταξινόμησε σε τρεις ομάδες. Οι συμπεριφορές που μας οδηγούν πιο κοντά προς τους άλλους, εναντίον των άλλων και μακριά από τους άλλους, ως τρόποι να αντεπεξέλθουμε στο Άγχος.
Πιο κοντά
- Άτομα που θέλουν να ικανοποιούν και επιθυμούν επιβεβαίωση με κάθε κόστος.
- Άτομα ιδιαιτέρως εξαρτητικά που χρειάζονται έναν σύντροφο στην ουσία για να αναλάβει τη ζωή τους. Βιώνουν παθολογικά φόβο εγκατάλειψης.
- Άτομα που αισθάνονται ασφάλεια με περιορισμούς. Τους λείπει η φιλοδοξία. Η ζωή βιώνεται μόνο υπό το πρίσμα της ασφάλειας και της αφάνειας.
Εναντίον
- Άτομα με δυνατή επιθυμία για εξουσία και δύναμη
- Άτομα με ανάγκη εκμετάλλευσης των άλλων, που πιστεύουν ότι θα επιτύχουν μόνο εις βάρος των άλλων
- Άτομα με ανάγκη για κοινωνική αναγνώριση και κύρος. Η αυτοπεποίθησής τους βασίζεται στην αναγνώριση της αξίας τους από τους άλλους.
- Άτομα με ανάγκη για προσωπικό και συνεχή θαυμασμό από τους άλλους. Η αυτοεκτίμηση είναι σε άμεση συνάρτηση με το θαυμασμό που λαμβάνουν.
- Άτομα με ανάγκη για καταξίωση και επιτυχία. Αναζητούν την ανωτερότητα έναντι των άλλων προκειμένου να αποδείξουν την αξία τους.
Πιο μακρυά
- Άτομα που επιθυμούν την ανεξαρτησία, χωρίς δεσμεύσεις. Συνήθως αυτό ακολουθεί μια απογοήτευση σε σχεσιακό επίπεδο.
- Άτομα που προσπαθούν να κρύψουν τα λάθη που έχουν κάνει για να προστατέψουν την αίσθηση της αξιοπιστίας τους.
Νεύρωση
Ο παλιότερος και ίσως ακόμη δόκιμος όρος Νεύρωση ορίζεται ως η ψυχική ή και συναισθηματική διαταραχή που επηρεάζει τμήμα της προσωπικότητας του ατόμου. Συνήθως οι νευρωτικοί άνθρωποι –ως ένα σημείο οι περισσότεροι από εμάς- βιώνουν άγχος, έντονες επαναλαμβανόμενες σκέψεις και μπορεί να βιώνουν σωματικά ενοχλήματα χωρίς κανέναν ιδιαίτερο ή προφανή λόγο.