Κατά τον Δαίμονα Εαυτού. «Η ελευθερία είναι δουλεία» (G.Orwell, 1984). Το βάρος των προσωπικών επιλογών είναι, για πολλούς, ανυπόφορο. Η αναγκαιότητα ή η επιθυμία αυτοδιάθεσης μας μετατρέπει κατά μια έννοια σε σκλάβους της βούλησής μας. Μάλλον είναι ευκολότερο να μας διατάζουν. Η κοινωνική μας φύση ίσως είναι συνυφασμένη με την προσαρμογή και τη συμμόρφωση. Ακόμη και οι επαναστατικές αντικομφορμοστικές στάσεις συνέχονται μέσω ενός δικού τους κομφορμισμού. Ως άτομα χρειάζεται να συμμορφωνόμαστε στις απαιτήσεις μιας εργασίας για λόγους επιβίωσης ή και βιοτικού επιπέδου. Και μπορεί να γίνεται βολικό, ευχάριστο, «φυσιολογικό» το να συμμορφωνόμαστε στις κοινωνικές προεκτάσεις των απαιτήσεών μας.
Ελευθερία
O άνθρωπος καταλαβαίνει την πλήρη ελευθερία του, όταν συνειδητοποιεί ότι δεν έχει κατεύθυνση και σκοπό. Η απόλυτη ελευθερία είναι μια συνεχής πηγή ανησυχίας που τελικά οδηγεί στον πόνο. Ο άνθρωπος αδυνατεί να σηκώσει το βάρος της ελευθερίας του. Αρνείται την ελευθερία του και προσπαθεί να πείσει τον εαυτό του ότι έχει έναν προκαθορισμένο σκοπό στη ζωή. Ότι αποτελεί μέρος μιας συγκεκριμένης ιδεολογίας και ότι πρέπει να είναι «κάποιος» ή «κάτι». Ενεργεί σύμφωνα με αυτό που ο Sartre αποκαλεί bad faith/κακή πίστη. Μια θέση που απορρέει από την άρνηση της αυθεντικότητας και της αυτονομίας του ανθρώπου.
Παράγοντες
Συχνά βλέπουμε την ελευθερία μας ως κάτι που χάνεται από εξωτερικούς παράγοντες. Οι εξωτερικοί παράγοντες μάλλον δεν περιορίζουν πραγματικά την ελευθερία μας. Η «κακή πίστη» μας οδηγεί στην υποτίμηση της ελευθερίας, ώστε να θεωρούμε τους εαυτούς μας λιγότερο ελεύθερους από ό,τι πραγματικά είμαστε. Η προσκόλληση σε μια ιδέα μπορεί να αφαιρέσει την ανάγκη των ατόμων να πάρουν αποφάσεις και να αναλάβουν πλήρως την ευθύνη για το αποτέλεσμα.
Sartre
Ακολουθώντας τη γραμμή σκέψης του Sartre οι άνθρωποι προσπαθούν συνεχώς να αντικρούσουν τη θέση ότι «η φύση τους προηγείται της ουσίας» και να πείσουν τον εαυτό τους ότι «η ουσία του προηγείται της φύσης τους», υποβιβάζοντας τον εαυτό τους σε απλά αντικείμενα των οποίων ο σκοπός είναι προκαθορισμένος και καθορίζεται εξ ολοκλήρου από εξωτερικούς παράγοντες. Η «κακή πίστη» είναι ο τρόπος με τον οποίο τα άτομα αποφεύγουν ανεπιτυχώς την κατάσταση αγωνίας που προκύπτει από τη συνειδητοποίηση της απόλυτης ελευθερίας τους. Είναι ο τρόπος με τον οποίο το άτομο εξαπατά τον εαυτό του πιστεύοντας ψευδώς ότι δεν έχει εναλλακτικές επιλογές όσον αφορά την καριέρα του, τον τόπο διαμονής του, τη συντροφικότητα, το γάμο του, τη γονεϊκότητα και την επιλογή του τρόπου ζωής του. Η εξάσκηση της αυθεντικότητας και η αναγνώριση και «κατάκτηση» της αυτονομία, είναι ο τρόπος αποφυγής αυτής της αυταπάτης.
Bad Faith
Η έννοια bad faith/«κακή πίστη», αφορά π.χ. ένα άτομο που επιλέγει μια συγκεκριμένη επαγγελματική πορεία αποκλειστικά και μόνο επειδή το περιμένει η οικογένειά του, παρά το γεγονός ότι έχει πραγματικό πάθος για έναν διαφορετικό τομέα. Στην περίπτωση αυτή, το άτομο ζει υιοθετώντας έναν ρόλο που υπαγορεύεται από εξωτερικές προσδοκίες αντί να επιδιώκει αυθεντικά τις δικές του επιθυμίες και να αναλαμβάνει την ευθύνη για τις επιλογές του. Συγκεκριμένες ψυχικές θέσεις, τρόποι σχετίζεσθαι και συμπεριφορές προκύπτουν επίσης από αυτό που νιώθουμε, πιστεύουμε, φαντασιωνόμαστε, είναι “αναμενόμενο” από έμας, λόγω της γέννησής μας και της ανάπτυξης μας σε συγκεκριμένα οικογενειακά και κοινωνικά περιβάλλοντα.
Νόμοι
Κοινωνικά θεσπίζονται νόμοι για την προστασία της κοινότητας και σε διεθνές επίπεδο αποτελούν τη φωνή του πολιτισμού και των προσδοκιών μας. Κατά τους τελευταίους αιώνες, το κράτος ήταν υπεύθυνο για τους περισσότερους εφιάλτες μας. Κανένα μεμονωμένο άτομο ή οργάνωση ελεύθερων ατόμων δεν θα μπορούσε να επιτύχει τις κατασταλτικές τεχνικές της ναζιστικής Γερμανίας, τις σφαγές των εντατικών βομβαρδισμών ή την ατομική βόμβα. Τα κράτη μπορούν να προγραμματίζουν και να «σκέφτονται» με όρους «εκατόμβης», ενώ ο μέσος άνθρωπος το πολύ να φτάσει σε φαντασιώσεις φόνου.
Κράτος
Το σύγχρονο κράτος, είτε πρόκειται για μια ολοκληρωτική είτε για μια δημοκρατική χώρα, έχει υπερβολικά μεγάλη δύναμη, και μάλλον έχουμε δίκιο να το φοβόμαστε. Είναι χαρακτηριστικό ότι τα μυθιστορήματα τρόμου της εποχής μας δεν αφορούν νέους Δράκουλες ή Φράνκενσταϊν, αλλά αυτό που ονομάζουμε πλέον δυστοπίες -αναστραμμένες ουτοπίες- στις οποίες μια φανταστική στιβαρή κυβέρνηση φέρνει την ανθρώπινη ζωή σε εξαιρετικά σημεία δυστυχίας. Ο εφιάλτης καθρεφτίζεται στο κοινωνικό.
Ικανοποίηση
Η ικανοποίηση βρίσκεται σε συνάρτηση με την προσδοκία. Οι σκέψεις και οι πράξεις που εμπλέκονται στην κίνηση προς κάτι είναι ένα μέρος του πηλίκου της ικανοποίησης. Το «θέλω να είμαι ικανοποιημένος» έρχεται πριν από το «είμαι ικανοποιημένος». Η επιθυμία μπορεί να είναι αφόρητη. Η δημιουργία μιας φαντασίωσης της πραγματικότητας χορταίνει την απογοήτευση του να θέλεις και να μην έχεις. Η επιθυμία είναι επικίνδυνη για την επιβίωση. και δημιουργεί προβλήματα. Με τον ίδιο τρόπο που η εξάρτηση δεν ξεκινά ποτέ ως πρόβλημα, η επιθυμία δεν ξεκινά ως πρόβλημα. Στις περισσότερες συνθήκες η επιθυμία συνδέεται με τον εάν και το πώς σχετιζόμαστε με το φόβο. Ο φόβος του ότι δε θα έχω αυτό που επιθυμώ αποτελεί επίσης πρόβλημα. Το πάθος γεννιέται μόλις αναγνωριστεί το αντικείμενο το πόθου. Μπορούμε να τροποποιήσουμε τους φόβους μας έτσι ώστε να μπορέσουμε να κρατήσουμε το όνειρο ζωντανό. Ή να εγκαταλείψουμε το αντικείμενο της επιθυμίας μας επειδή ο φόβος την υπερβαίνει.
Απόλαυση
Η απόλαυση δεν αγοράζεται ούτε μπορούμε να την κατέχουμε. Δεν μπορεί να την αποκτήσει κανείς. Μπορεί να τη βιώσει μόνο παροδικά κι όταν είναι διαθέσιμη. Είναι σαν τον ήλιο σε μια φωτεινή χειμωνιάτικη μέρα. Άναυδοι μένουμε όταν τον βλέπουμε να φέρνει στιγμιαία χαρά στην καρδιά μας. Τον ακολουθούμε σαν ηλιοτρόπια ή σαν μαργαρίτες. Νιώθουμε τη στιγμή της ικανοποίησης. Αλλά, δεν μπορούμε να την εμφιαλωσουμε και να τη μεταφερουμε στο σπίτι για να τη χρησιμοποιηθεί μια στενάχωρη χειμωνιάτικη μέρα. Είναι η στιγμή που μπορούμε να πάρουμε μαζί μας μόνο ως ανάμνηση.
