Εξουσία

Vincenzo Camuccini – La morte di Cesare, 1806

Εξουσία. Η δυσπιστία ή και η απώλεια της εμπιστοσύνης στην εξουσία μάλλον αποτελούν ένα από τα μετα-μοντέρνα αδιέξοδα. Το κοινό πλαίσιο αναφοράς και οι κοινές αξίες και ιδέες -σε κοινωνικό επίπεδο- φαίνεται διαχρονικά να αντικαθίστανται από διασπασμένες πολλαπλές μεμονωμένες ατομικές προοπτικές κι επιδιώξεις. Σε τέτοιες συνθήκες τα άτομα χάνουμε την εστίασή μας στην ευρύτερη εικόνα. Αντιλαμβανόμαστε την περιρρέουσα κοινωνική πραγματικότητα μέσα από ένα παραμορφωτικό πρίσμα ή έναν ιδεολογικό φακό που μας κάνει να αισθανόμαστε λιγότερο απομονωμένα. Αυτό ο Erich Fromm το 1947, το ονόμασε «παράλογο ενδοιασμό».      

Πολιτικές

Σε τέτοιες συνθήκες, τα άτομα γίνονται ιδιαίτερα υποβόλιμα και έλκονται σε πολωτικές πολιτικές ή ακόμη και σε θεωρίες συνωμοσίας. Με τον τρόπο αυτό προσαρτούν το κενό που έχει αφήσει η εξανεμισμένη εμπιστοσύνη·  συνήθως βάζοντας στη θέση του συλλογικές αυταπάτες. Προσφέροντας στους θιασώτες τους καταφύγιο από την κοινωνική αλλά και προσωπική μοναξιά και ταυτόχρονα παρέχοντάς τους κοινά υποδείγματα ερμηνείας της πραγματικότητας.

Κοινωνίες

Οι ανθρώπινες κοινωνίες έχουν αναπτύξει διαφορετικούς τύπους εξουσίας. Η θρησκευτική (ή πνευματική) εξουσία, η κοσμική (ή κρατική) εξουσία και η επιστημονική εξουσία είναι οι τρεις κύριοι τύποι. Η κοσμική και η πνευματική εξουσία πιθανώς είναι παρούσες από την γέννηση της ανθρώπινης κοινωνίας· οι επιστήμονες κατέφθασαν πολύ αργότερα. Η θρησκευτική και η επιστημονική εξουσία βασίζονται -σε ​​μεγάλο βαθμό- στην ικανότητά τους να διακρίνουν, να διαδίδουν και να κατέχουν την αλήθεια (Ο.Pfister, 1928).

Τάξη

Η κρατική εξουσία διατηρεί την τάξη, υπερασπίζεται την κοινωνία έναντι (εσωτερικών ή εξωτερικών) απειλών και εχθρών, προστρέχει στην κοινωνική ευημερία. Ακόμη και όταν συγκρούονται, όμως, αυτοί οι τρεις τύποι εξουσίας έχουν πάντα ένα κοινό χαρακτηριστικό. Υπερασπίζονται τέτοιες διαφοροποιήσεις κύρους και δύναμης, ώστε να αποδίδουν σε ένα άτομο ανώτερης θέσης το δικαίωμα να αξιολογεί, να καταδεικνύει και, εάν χρειάζεται, να τιμωρεί την παραβατική συμπεριφορά.

Εμπιστοσύνη

Ήταν αρκετά συνηθισμένο τα άτομα να προσανατολίζουν την εμπιστοσύνη τους σε έναν τύπο εξουσίας κι όχι στους άλλους. Αναφέρομαι περισσότερο στην εμπιστοσύνη σε θεσμούς κι όχι τόσο στα άτομα που τους συνθέτουν. Μέχρι περίπου και το τέλος του εικοστού αιώνα, το είδος της εξουσίας που εμπιστευόμαστε περισσότερο  ήταν συχνά βαθιά συντονισμένο με την προσωπική μας ταυτότητα. Λίγες ήταν οι περιπτώσεις ανθρώπων που συνδύαζαν διαφορετικές ταυτότητες εντός διαφορετικών τύπων εξουσίας. Δηλαδή όντας «άνθρωπος του Θεού» κάποιος να είναι κι «άνθρωπος της επιστήμης» ή ένας αξιωματικός-Δήμαρχος… Αυτή η συνθήκη παρέχει τα κοινά πρότυπα και το διακριτό νόημα στην προσωπική  ζωή των ατόμων. Διευκολύνει τη συμμετοχή σε ομάδες και κοινότητες με κοινό πλαίσιο αναφοράς και μεγαλύτερη αίσθηση σκοπού.

Αναπαράστασεις

Τα τελευταία χρόνια κι ίσως τους τελευταίους μήνες βιώνουμε διαφορετικές αναπαραστάσεις και στρεβλώσεις στις σχέσεις με την εξουσία·  περιφρόνηση κι  απόρριψη, φθόνο, υποταγή χωρίς αμφισβήτηση, διαφθορά, θεσμικές διαμάχες. Αναδύεται δηλαδή η δυσκολία εμπλοκής και δέσμευσης με την άσκηση εξουσίας με τρόπο επικοδομητικό που επιτρέπει το διαφορετικό και την αμοιβαία αναγνώριση.  Σε αυτόν το εξελισσόμενο τοπίο, καθίσταται όλο κι δυσκολότερη η επίλυση του θεμελιωδέστατου προβληματισμού μας. Τί είδους ηγέτες έχουμε ανάγκη και τί είδους ευθύνη θα αναλάβουμε μαζί τους;

Πόθος

Υφίσταται σχεδόν ένας καθολικός πόθος για έναν ισχυρό Άλλο, από τον οποίο έχουμε ανάγκη να εξαρτηθούμε πλήρως και που θα μας προστατεύει από την ανθρώπινη ευαλωτότητα κι αδυναμία. Εδώ περιλαμβάνεται και το υπαρξιακό άγχος για το νόημα και το σκοπό της ζωής καθώς και η φυσική μας ευθραυστότητα στο φάσμα της θνητότητας. Ο πόθος αυτός συνυπάρχει με τη φαντασίωση υποταγής στον Άλλον και μπορεί να αντικαταστήσει, όχι τόσο σπάνια, την αναζήτηση οικειότητας και αγάπης στις ανθρώπινες σχέσεις. Η σαγήνη που εκπέμπουν τέτοιες φιγούρες εξουσίας συχνά χρησιμοποιείται κι εκτός των καθημερινών ανθρώπινων σχέσεων σε θεσμικές σχέσεις άσκησης εξουσίας.

Απάντηση

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.