Τυραννία

Τυραννία

Τυραννία. Το ιστόρημα του Macbeth είναι αυτό της αποτυχημένης τυραννίας· της προσπάθειας εγκαθίδρυσης ενός ολοκληρωτικού καθεστώτος. Οι φόνοι δεν είναι αρκετοί για να υπερασπιστούν την ενοχή και να καταστρέψουν την αλήθεια. Οδηγούν τη Lady Macbeth στην παραφροσύνη.

Μυρίζει ακόμη το αίμα! Όλα τα αρώματα της Αραβίας δεν ημπορούν πλέον να μοσχομυρίσουν αυτό το χεράκι!

Macbeth, Πράξη Ε, Σκηνή Α

Ενοχή, εμμονή με το πλύσιμο του αίματος από τα χέρια της, ψευδαισθήσεις, αυτοκτονία. Ο ίδιος ο Macbeth επηρεασμένος από το χαμό της συζύγου διαπράττει νέα εγκλήματα για να διατηρήσει την εξουσία και να καταστείλει την αποκάλυψή του. Οι άμυνες κατά της ενοχής καταρρέουν, αυτή επανέρχεται με μορφή διωκτική και η τυραννία παύει να υφίσταται.  

Καταβολές

Ο Macbeth ρίχνει φως στις εσωτερικές καταβολές του ολοκληρωτισμού κι εφιστά την προσοχή σε αυτόν ως παγκόσμιο πειρασμό παντοδύναμου ενθουσιασμού· βασισμένου στο ένστικτο του θανάτου. Η εμπιστοσύνη και η πίστη καταστρέφονται, προκαλώντας συναισθήματα παντοδύναμης ελευθερίας και δύναμης, που εντείνονται μόλις διαπράττεται ο πρώτος φόνος. Η κατάληψη της εξουσίας από δικτάτορες μπορεί να συγκριθεί με τον ενθουσιασμό και τους θριάμβους του  Macbeth. Οι τυραννίες πλέον είναι ολοκληρωτικά κράτη-καθεστώτα. Χρησιμοποιούν  τους μηχανισμούς της σύγχρονης κοινωνίας για να συντηρούν τους δεσμούς εξουσίας και τον έλεγχο. Διασφαλίζοντας έτσι, ότι ο αντιπολιτευτικός λόγος δεν αποτελεί δημοκρατική υποχρέωση- δικαίωμα, αλλά εχθρό του λαού και του κοινού καλού και χρήζει δίωξης ή θανάτωσης.

Ψυχολογία Ομάδων

Ο Freud μελετώντας την ψυχολογία των ομάδων συμπέρανε ότι η ομάδα υιοθετεί τον ηγέτη της, ως το ιδεώδες της. Είναι προαπαιτούμενη η ικανότητα αυτού του ηγέτη, όμως να δημιουργεί και να συντηρεί αισθήματα ενοχής. Να διατηρεί τον πλήρη έλεγχο, ώστε να  καταστέλλει την ικανότητα σκέψης της ομάδας. Οι ηγέτες του ολοκληρωτισμού στον 20ο αιώνα -κρίνοντας από την ικανότητά τους να αναπτύσσουν και να συντηρούν τυραννίες παγκοσμίου βεληνεκούς- ήταν σαφώς αποτελεσματικότεροι του  Macbeth. Ήταν σε θέση να διατηρούν τυραννικά καθεστώτα, χωρίς τη δυνατότητα να βιώνουν ενοχές -τουλάχιστον εμφανώς- για τα τεράστιας κλίμακας εγκλήματα που διέπραξαν, στο όνομά τους και στο όνομα της οποιαδήποτε ιδεολογίας, οι οπαδοί τους. Ο Macbeth από την άλλη, δεν κατάφερε να αμυνθεί κατά της διωκτικής του ενοχής.

Ολοκληρωτικά συστήματα

Είναι σχεδόν βέβαιο ότι μπορούμε να αναγνωρίζουμε ως ολοκληρωτικά τα συστήματα στα οποία απλώε και μόνο διαπιστώνουμε τη συνεχή απαίτησή τους για «παροχή» θυμάτων. Το ολοκληρωτικό κράτος βασίζεται στην ικανότητά του να προβάλλει την ενοχή στους εχθρούς και στα θύματα του ίδιου του «συστήματος». Να διαπράττει εγκλήματα προκειμένου να διατηρήσει τον έλεγχο. Έτσι επιβάλλει διαρκώς την ανθρώπινη καταστροφικότητα και χρησιμοποιεί εγκλήματα για να αποφύγει την ενοχή. Κατά κάποιο τρόπο αναιρείται η επισήμανση του Freud το 1930, στο «Civilization and its discontents»,  ότι «η ικανότητα ενοχής είναι απαραίτητη για μια πολιτισμένη κοινωνία και είναι ένα βάρος που πρέπει αναπόφευκτα αυτή να σηκώσει, λόγω της ανθρώπινης καταστροφικότητας».

Νοοτροπία

Είναι εντυπωσιακό να ανακαλύπτουμε άτομα που φαίνεται να έχουν υιοθετήσει παρόμοια νοοτροπία για να ελέγξουν τα δικά τους συναισθήματα ευαλωτότητας. Αναγνωρίζουμε ομοιότητες μεταξύ του σκέπτεσθαι και του βιώνειν της ολοκληρωτικής ιδεολογίας των κοινωνιών και της ολοκληρωτικής δομής προσωπικότητας των ατόμων. Και στις δύο περιπτώσεις η δυνατότητα επιβίωσης προέρχεται από την προβολή του «κακού», της αδυναμίας και της ανικανότητας στους άλλους. Οι άλλοι είναι οι υπεύθυνοι κι έτσι «Εμείς»,  η δική μας κοινωνία ή ο δικός μας εαυτός, ταυτιζόμαστε με το δίκαιο και το «καλό». Εκτός από την αποφυγή της ενοχής βέβαια με αυτόν τον τρόπο γίνεται αποδεκτή η βία, η σκληρότητα και η καταστροφικότητα –σε κοινωνικό και ατομικό επίπεδο. Ως σαδιστική ικανοποίηση, αντεκδίκηση, απελευθέρωση από τις ενοχές, την κατάθλιψη, την αμφιβολία και την αυτοαμφισβήτηση.  Άτομα που ηγούνται ή υφίστανται ολοκληρωτικές καταστάσεις έχουν την ικανότητα να ενσαρκώνουν και να εκπροσωπούν αυτόν τον τρόπο σκέψης. Να σαγηνεύουν, να συναρπάζουν και να οδηγούν ανθρώπους, ομάδες, κοινωνίες κι ολόκληρα έθνη προς την απελευθέρωση καταστροφικών δυνάμεων.

Σχέση

Είναι αυτή η παρόμοια κοινωνική και πολιτική συνθήκη από τη μια και η εσωτερική ψυχική κατάσταση των ατόμων από την άλλη που δίνουν την εντύπωση ότι υπάρχει μεταξύ τους σχέση αιτίου-αιτιατού. Αναζητούμε στα άτομα ή στις κοινωνίες την απαρχή και την αιτία. Δημιουργούμε ένα δίπολο σκέψης και την κατάτμηση που θεωρητικά θα μας βοηθήσει να δούμε το όλον. Το ολοκληρωτικό καθεστώς είναι παρόν κοινωνικά και ενδοψυχικά, σε αέναη συνέχεια. Είναι ένα, είναι το ίδιο. Για τον Foulkes, τα άτομα δεν μπορούν να διαχωριστούν από το πλαίσιο τους.

«Δε μπορούμε να απομονώσουμε τους βιολογικούς, κοινωνικούς, πολιτιστικούς και οικονομικούς παράγοντες, παρά μόνο με τεχνητές αφαιρέσεις. Αυτό σημαίνει ότι το σώμα, ο νους και η κοινωνία είναι αλληλένδετα κι αλληλοεξαρτημένα» (Foulkes, 1975b).

Habitus

 Με την οπτική αυτή μπορούμε να αναγνωρίσουμε στη σχέση της κοινωνικής δυναμικής και της δομής της προσωπικότητας των ατόμων τα στοιχεία της «δεύτερης φύσης»  ή της «ενσωματωμένης κοινωνικής γνώσης» και του «habitus». (N.Elias, 1936). Συνεπώς η προσπάθεια διαχωρισμού ατόμων-κοινωνίας, εσωτερικής-εξωτερικής πραγματικότητας, εάν δε γίνεται για λόγους παρατήρησης και κατανόησης, μοιάζει με προσπάθεια ακρωτηριασμού. Εκ των πραγμάτων βίαιη κι αιματηρή, όσο και η προσπάθεια «αφαίρεσης» της ενοχής, της υπευθυνότητας, της θλίψης, του πένθους από άτομα, ομάδες και κοινωνίες.

Cite this page as: Καραμανάβης Γ. Δημήτριος “Τυρρανία” in psychiatrylarisa, 22.08.2022, https://psychiatrylarisa.gr/τυραννία/

Απάντηση

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.