Διαστροφή

Ghada Amer

Διαστροφή. Στην εσωτερική μας διαμόρφωση αναλογεί ένας χώρος στον οποίο το άγνωστο -αυτό που υπάρχει κάτω από την επιφάνεια του νου- κάνει την εμφάνισή του διαμέσου των κενών της ψυχικής μας «ύφανσης». Ολισθαίνει στο δέρμα της καθημερινότητάς μας, μάς προκαλεί να εκτραπούμε. Όταν η επιφάνεια διασπάται, ως λεπτός πάγος, κινδυνεύουμε από πνιγμό, προσπαθούμε να σωθούμε, πιανόμαστε από όπου μπορούμε, αναζητούμε ένα μοτίβο, μια οικεία συνθήκη να μας κρατήσει και να κρατηθούμε.

Κατάρρευση

Μοιάζει με την κατάρρευση που ακολουθεί την απώλεια της αγάπης. Όταν με την παρουσία της αγάπης έχουμε νίωσει παντοδύναμοι, ευτυχείς, ασφαλείς, συμπαγείς ταυτόχρονα ερχόμαστε σε επαφή με την άλλη «πλευρά»· της απουσίας της.  Ερχόμαστε σε επαφή με τις καταστροφικές πραγματικότητες που υπάρχουν στην άλλη πλευρά αυτού ψυχικού «δέρματος»· πραγματικότητες που περιέχουν κινδύνους, δύσκολίες, ελλείψεις κι απώλειες. Η απώλεια οργανώνει το βίωμα της πραγματικότητας ως εμπειρία αφόρητου συναισθήματος που «βρίσκει ένα σχεσιακό χώρο μέσα στον οποίο μπορεί να κρατηθεί (R.Stolorow, 2007). Όταν η αγάπη έχει βιωθεί μέσω μιας ψευδαίσθησης απολυτότητας, η απατηλή ποιότητά της μπορεί να αποκαλυφθεί μόνο με την κατάρρευσή της. Η αυταπάτη είναι πάντα ασύμβατη με την πραγματικότητα· η ψευδαίσθηση προέρχεται από, κι αφορά στην επιθυμία και όχι στην αναλήθεια (S.Freud, 1927).

Επιθυμίες

Ξεκινώντας από τη βρεφική ηλικία και μέχρι την ενηλικίωση, οδηγούμαστε από πανίσχυρες επιθυμίες συνέχειας κι εξέλιξης. Το άγχος για μια μελλοντική κατάρρευση είναι στην πραγματικότητα άγχος για μια κατάρρευση που έχει ήδη συμβεί, αλλά δεν μπορεί να ανακληθεί συνειδητά. Χρειαζόμαστε τις ψευδαισθήσεις μας για να συνεχίσουμε να ζούμε. Μας λυτρώνουν από πολλά δεινά· από το «βρυχηθμό που βρίσκεται στην άλλη πλευρά της σιωπής» (G.Eliot, 1872). Για την αγάπη, η διαχωριστική γραμμή μεταξύ ψευδαίσθησης κι αυταπάτης είναι ασαφής.

Επιφάνεια

Ζούμε σε χαοτικό κόσμο, γραπωμένοι στην επιφάνειά του. Αυτή η επιφάνεια είναι το μεγαλύτερο μέρος, αν όχι το σύνολο, από αυτό που θα αναγνωρίσουμε ποτέ ως βίο. Δεν είναι ούτε λιγότερο, ούτε περισσότερο πραγματική από την υποκείμενη άβυσσο· όπου εκλείπει το νόημα. Η κατάσταση της έλλειψης νοήματος μπορεί να είναι πιο αληθινή από την ομορφιά της επιφάνειας που εισχωρεί και μας ζωντανεύει· ωστόσο χρειαζόμαστε και τα δύο για να επιβιώσουμε. Τα βάσανα είναι παντού και άπειρα. Το «άρρωστο» σύμπαν γεννά μια άρρωστη κοινωνία κι ένα άρρωστο άτομο. Η απόκρυψη φαντάζει ως μια κάποια ασυνείδητη λύση. Είναι ένα είδος διαστροφικής «οξυδέρκειας» που σηματοδοτεί την απόκρυψη από τον εαυτό της αληθινής κατάστασης των «πραγμάτων» Κρυβόμαστε πίσω από ένα εσωτερικό φράγμα/δέρμα που μας εμποδίζει να μάθουμε την αλήθεια· είτε για τον κόσμο, είτε για τον εαυτό μας. Χωρίς αυτήν την «απόκρυψη» κινδυνεύουμε να καταρρεύσουμε.

«Πραγματικό»

Φοβόμαστε να ζούμε στο «πραγματικό», συνέχεια και για πάντα. Προσπαθούμε διαχρονικά να καταπολεμούμε την πλημμύρα των «πραγματικών γεγονότων» και να μένουμε στην ασφάλεια του εξωπραγματικού, της καθημερινής μας ύπαρξης. Πλέκουμε την αταξία του κόσμου, την εσωτερική και την εξωτερική μας ζωή, σε μοτίβα που μπορούν να μας «κρατήσουν». Διατηρούμε την προσοχή μας στα ανώτερα στρώματα των καταστάσεων, χαράσσουμε όρια που μας κρατούν διαχωρισμένους. Αμυνόμαστε ενάντια στον τρόμο της μοναξιάς, της απώλειας, της ανυπαρξίας του νοήματος και του θανάτου διαχωρίζοντας κομμάτια του εαυτού μας κι αποκόπτοντας τους εαυτούς μας από τους άλλους, σε μικρές οικογενειακές και κοινωνικές ομάδες·  κύκλοι μέσα σε κύκλους, ψυχικές μεμβράνες μέσα σε μεμβράνες, δέρματα μέσα σε δέρματα.  

Ζωή

Ζώντας υπό την κυριαρχία του τραύματος, μοχθούμε τόσο σκληρά για να αποφύγουμε το θάνατο που τελικά αρνούμαστε τη ζωή. Το τραύμα περιορίζει την ικανότητα μας για ζωή, λόγω της έλλειψης ενσωμάτωσης της απώλειας, του θανάτου και της συνακόλουθης θλίψης. Η βασική τραγωδία του τραύματος δεν είναι τόσο ο φόβος του θανάτου, όσο η ίδια η άρνηση του θανάτου. Για να είμαστε ζωντανοί, πρέπει να βιώσουμε τους εαυτούς μας ως ικανούς να πεθάνουμε. Η ανάρρωση από το τραύμα σημαίνει την αποδοχή της σκέψης ότι το μέλλον είναι άγνωστο. Σημαίνει η σχέση με τον εαυτό και τα αγαπημένα αντικείμενα να μη βάζει την προσδοκία ως προαπαιτούμενο. «Να νιώθεις και να είσαι ο,τιδήποτε…να αφήνεις τους ανθρώπους που αγαπάς να είναι· ο,τιδήποτε» (A.Rogers, 1995).

Μέλλον

Το να γνωρίζουμε ότι το μέλλον είναι άγνωστο, σημαίνει να απελευθερωνόμαστε από την αμυντική φαντασίωση ότι μπορούμε να ελέγξουμε τους άλλους έτσι, ώστε να μην μας πληγώσουν ή μας εγκαταλείψουν. Ζώντας με το άγνωστο απαιτείται να αναγνωρίσουμε το αναπόφευκτο των μελλοντικών απωλειών -ακόμα κι αν κανείς δε φύγει, τελικά ο ένας από εμάς θα μείνει για να θρηνήσει τον άλλον. Είναι η δημιουργική αβεβαιότητα της μετακίνησης σε σχέση με έναν άλλο. Δεν μπορούμε να γνωρίζουμε τί «μέλλει γεννέσθαι», όταν είμαστε σε αληθινή σχέση με την ετερότητα. Η τριβή των απουσιών, οι παρανοήσεις, η συνεχής προσπάθεια να ταιριάξουμε τα σχεσιακά αταίριαστα πυροδοτούν το κίνητρο για μετασχηματισμούς. Μέσα από τέτοιες ρωγμές, το μέλλον κυλά προς τα μέσα και προς τα έξω, συναρπαστικό και τρομακτικό.

Αλήθεια

Ενώ η αλήθεια της ζωής -η πραγματικότητα- μπορεί πράγματι να κινείται με βίαιες, επώδυνες παραμορφώσεις, εμείς ορίζουμε όρια ώστε να μπορούμε να έρθουμε σε επαφή μεταξύ μας και να δημιουργήσουμε τριβές και δυνατότητες. Καθώς ο πλανήτης μας κινείται προς την καταστροφή, πρέπει να πλοηγηθούμε στο πώς να ζήσουμε χωρίς μια ψευδή αίσθηση μονιμότητας. Αντίθετα, μπορούμε να προσπαθήσουμε να χτίσουμε πάνω στην επίγνωση του πεπερασμένου μας και της επισφάλειάς μας. Από την ανυπαρξία θα εκκινήσει η ύπαρξη. Χρειάζεται να καταρρεύσουμε για να βγούμε από τον αμυντικό περιορισμό και να αρχίσουμε να ζούμε. Εάν αυτό που φοβόμαστε έχει ήδη βιωθεί, δεν υπάρχει τέλος (D.W.Winnicott, 1956).

Cite this page as: Καραμανάβης Γ. Δημήτριος “Διαστροφή” in psychiatrylarisa, 16.10.2022, https://psychiatrylarisa.gr/διαστροφή/

Απάντηση

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.