Ερμηνευτική. Σε κάθε επίπεδο -ατομικό, ομαδικό, κοινωνικό, πολιτισμικό, θεσμικό/δομικό- επιδιώκουμε να κάνουμε τον κόσμο ελεγχόμενο. Συναντάμε τον κόσμο ως «σημείο διεκδίκησης» ή ως μια σειρά από σημείων προς κατάκτηση. Ως μια σειρά από αντικείμενα που πρέπει να γνωρίσουμε, να επιτύχουμε, να κατακτήσουμε, να κυριαρχήσουμε ή να εκμεταλλευτούμε. Και ακριβώς εξαιτίας αυτού η «ζωή», η εμπειρία του να αισθανόμαστε ζωντανοί και να συναντάμε πραγματικά τον κόσμο – και τη συνήχηση με αυτόν- φαίνεται να μας διαφεύγει. Ο τρόπος με τον οποίο σχετιζόμαστε με τον κόσμο δεν καθορίζεται απλώς από το γεγονός ότι είμαστε άνθρωποι. Εξαρτάται μάλλον από τις κοινωνικές και πολιτισμικές συνθήκες στις οποίες έχουμε κοινωνικοποιηθεί.
Άποψη
Αυτό υπερβαίνει κατά πολύ τη διανοητικοποιηένη, γνωστικού τύπου «άποψη για τον κόσμο», τις συνειδητές υποθέσεις και πεποιθήσεις μας για όλα όσα υπάρχουν σ’ αυτόν. Όλα όσα μας εμφανίζονται πρέπει να τα γνωρίσουμε, να τα τελειοποιήσουμε, να τα κατακτήσουμε, να τα κάνουμε χρήσιμα. Η σχέση μας με τον κόσμο είναι ιστορικά, πολιτισμικά, οικονομικά και θεσμικά παλιά. Στον εικοστό πρώτο αιώνα όμως, έχει ριζοσπαστικοποιηθεί. Όχι μόνο λόγω των τεχνολογικών δυνατοτήτων που απελευθερώνει η ψηφιοποίηση. Αλλά και λόγω των επιταγών βελτιστοποίησης και ανάπτυξης του καπιταλισμού της χρηματοπιστωτικής αγοράς και του αχαλίνωτου ανταγωνισμού.
Δυναμική
Η δυναμική των σύγχρονων κοινωνιών απαιτεί συνεχή οικονομική ανάπτυξη, τεχνολογική επιτάχυνση και πολιτιστική καινοτομία. Προκειμένου αυτές να διατηρήσουν τη θεσμική τους ισορροπία. Όποτε και όπου επιβραδύνουμε ή κάνουμε παύση, χάνουμε έδαφος έναντι ενός εξαιρετικά δυναμικού περιβάλλοντος με το οποίο βρισκόμαστε πάντα σε ανταγωνισμό. Δεν υπάρχουν πλέον «γωνιές» ή «ανοίγματα» που να μας επιτρέπουν να σταματήσουμε. Εμπειρικά, η πλειονότητα των γονέων στις «ανεπτυγμένες» χώρες αναφέρει, ότι δεν αποτελεί κίνητρό η ελπίδα ότι τα παιδιά τους θα είναι σε καλύτερη μοίρα από τους ίδιους. Αλλά η ελπίδα ότι δε θα είναι σε χειρότερη.
Απόσταση
Η δυνατότητα δημιουργίας αναμνήσεων απαιτεί ικανή χρονική απόσταση και υπομονή από τη γνώση και τα συναισθήματα. Χρειάζεται να περιμένουμε τη γνώση και το συναίσθημα μέχρι να αποκτήσουμε επαρκή απόσταση για να είμαστε σε θέση να ανακαλέσουμε. Συχνά, καθώς ζούμε μια στιγμή, βρισκόμαστε στα πρόθυρα της αναπαραστασής της. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η χρονική απόσταση μεταξύ του βιώματος και της εμπειρίας του είναι πολύ μικρή, τόσο γρήγορη που ακόμη και αν την αναζητήσουμε, δύσκολα μπορούμε να την αντιληφθούμε. Η προοπτική που αποκτάται μέσω του χρόνου και της απόστασης μας επιτρέπει να κατανοήσουμε και να εκτιμήσουμε πλήρως τις εμπειρίες μας. Μόνο μετά την πάροδο του χρόνου και μια ορισμένη συναισθηματική αποστασιοποίηση μπορούμε να κατανοήσουμε πραγματικά τη σημασία των αναμνήσεων και των συναισθημάτων μας.
Συναισθήματα
Τα συναισθήματα μπορεί μερικές φορές να θολώνουν την κρίση ή την κατανόησή μας όταν βρισκόμαστε στην εξέλιξη ενός βιώματος. Συχνά είναι ευκολότερο να αναλύσουμε και να προβληματιστούμε σχετικά με τα γεγονότα και τα συναισθήματα όταν είμαστε απομακρυσμένοι από την άμεση συναισθηματική ένταση της κατάστασης. Αυτός είναι ο τρόπος με τον οποίο κάνουμε συνειδητή την εμπειρία σε στιγμές όχι ιδιαίτερα επώδυνες. Το βίωμα κια η εμπειρία του -η νοηματοδότησή του- είναι σχεδόν ταυτόχρονα. Άλλες φορές όμως το χάσμα ανάμεσα στην εμπειρία και το βίωμα μπορεί να διαρκεί δευτερόλεπτα ή λεπτά, άλλοτε μήνες ή χρόνια ή ακόμη και για πάντα. Ιδιαίτερα όταν η μορφή και το νόημα της αναπαράστασης ή της ανάμνησης είναι δυσάρεστο κι επώδυνο για να το υπομείνουμε. Η αναβλητικότητα είναι ένας τρόπος αντιμετώπισης τέτοιου αφόρητου πόνου.
Ιστορία
Στην ιστορία των ιδεών, υπήρξε μια αέναη διαμάχη από τη μια μεταξύ της μονοσήμαντης (univocal) σκέψης. Η οποία αναφέρεται σε ένα και μόνο νόημα, σε οποιαδήποτε κατάσταση και επομένως υποστηρίζει την ύπαρξη μόνο μίας αλήθειας. Από την άλλη της αμφίσημης (equivocal). Η οποία επιβεβαιώνει την ουσιαστική ασάφεια της ύπαρξης και την αναπόφευκτη σχετικότητα όλων των πιθανών συν-δηλώσεων, εγκαταλείποντας έτσι κάθε αναζήτηση της μοναδικής αλήθειας. Κατά τη διάρκεια της Νεωτερικότητας, το εκκρεμές ταλαντεύτηκε οριστικά προς το απόλυτο του μονοσήμαντου, που αντιπροσωπεύεται από τον θετικισμό, αλλά τώρα που διανύουμε τα επακόλουθά του -γνωστά ως Μεταμοντερνισμό – έχουμε επιστρέψει στην απόλυτη αμφισημία.
Φιλόσοφος
Ο φιλόσοφος έδειξε στα βιβλία του, βασιζόμενος στην αναλογική ερμηνευτική, Μια φιλοσοφική προσέγγιση (M.Beuchot, 1997, 2003) υποστηρίζει ότι τα άκρα συναντώνται, ακριβώς διότι οι υποστηρικτές της αμφισημίας είναι απολύτως μονοσήμαντοι, ακόμη και τυραννικοί, στον ισχυρισμό τους ότι τα πάντα είναι διφορούμενα ή αμφίσημα.
Δίλημμα
Μια διέξοδος από αυτό το δίλημμα είναι η αναζήτηση της ταυτότητας στη διαφοροποίηση και της διαφοροποίησης στην ταυτότητα. Αυτή η προσέγγιση -της αναλογικής ερμηνευτικής- αναγνωρίζει και εκτιμά τη διαφοροποίηση, αλλά εξακολουθεί να αναζητά την αλήθεια. Βέβαια μια οριοθετημένη, «συγκρατημένη» μορφή της αλήθειας, μέσα στα όρια που θέτουν το πλαίσιο και οι περιστάσεις. Συνεπώς σκιαγραφεί το όλον διά μέσω της γνώσης των μερικών. Διατηρεί τη διαλεκτική ένταση μεταξύ ταυτότητας και διαφοροποίησης, αν και τείνει πάντοτε προς τη δεύτερη, διότι η ταυτότητα μπορεί να ιδωθεί φευγαλέα και μέσω επίπονης αναζήτησης.
Ισορροπία
Είναι πολύ λεπτή η ισορροπία μεταξύ του νοήματος, το οποίο απορρέει από τις εσωτερικές λειτουργίες και τις επιθυμίες της ανθρώπινης ψυχής, και από το πλαίσιο αναφοράς, το οποίο υποδεικνύει την ύπαρξη κάτι ξένου προς το σύστημα σκέψης μας. Επειδή η πρώτη και αναπόφευκτη ξένη αναφορά μας παρέχεται από τους άλλους ανθρώπους με τους οποίους σχετιζόμαστε, το βασικό εργαλείο για μια τέτοια ερμηνευτική είναι ο διάλογος. Και αυτή είναι, φυσικά, η ίδια η κατάσταση της ψυχαναλυτικής κλινικής πρακτικής.
Βαβέλ
Ο μύθος του Πύργου της Βαβέλ απεικονίζει έναν τρόπο αυτή την ιδέα. Προκύπτει ως αναγκαιότητα η καταστροφή του συνεκτικού και περιοριστικού πύργου προκειμένου να αποκαλυφθεί η ποικιλία, ο πλούτος των γλωσσών και η ποικιλομορφία των πολιτισμών. Αυτό που αρχικά φαινόταν ολέθριο και καταστροφικό ήταν στην πραγματικότητα διευκολυντικό της ανάπτυξης. Στα μέλη των διαφόρων ομάδων, επίσης, οι αλλαγές, οι οποίες αρχικά φαίνονται καταστροφικές, μπορούν, με τον καιρό, να διευκολύνουν την ανάπτυξη. Πολλές αλλαγές στη ζωή ενός ατόμου βιώνονται ως καταστροφή: ασθένεια, μετανάστευση, διαζύγιο, απώλεια εργασίας- ωστόσο μερικές φορές αυτές οι κρίσεις δημιουργούν ανάπτυξη.
Εμπειρία
Η ανθρώπινη εμπειρία είναι μια εμπειρία μοναξιάς (Billow, 2002). Κάθε άνθρωπος βιώνει τη μοναξιά, είναι μόνος με έναν θετικό τρόπο. Βέβαια αυτή είναι η απομόνωση μάλλον παρά η μοναξιά κι έχει να κάνει με την ικανότητα να ζει κανείς και να απολαμβάνει την εσωτερική του ζωή. Ωστόσο μπορεί, παρόλο που η εμπειρία της απομόνωσης να είναι ευχάριστη, είναι δυνατόν στη δυναμική της ζωής ενός ατόμου, να κινηθεί προς την εμπειρία του κενού και της μοναξιάς. Ως εκ τούτου, οι άνθρωποι είναι πλάσματα που απαιτούν τόσο τον ατομικό τους χώρο όσο και έναν κοινωνικό χώρο. Υπάρχει η λαχτάρα να ζει κανείς ανάμεσα σε άλλους ανθρώπους, προκειμένου να αισθάνεται συναισθηματική ζωτικότητα και να γεμίζει μέσα από τις αλληλεπιδράσεις με άλλους ανθρώπους.
Μέλη
Τα άτομα έχουν την ανάγκη να είναι μέλη ομάδας, ενώ ταυτόχρονα να είναι ο εαυτός τους. Πρόκειται για μια σχετικά πολύπλοκη κατάσταση. Η έλξη να είναι κανείς με τους ανθρώπους -να δίνει και να παίρνει- προκαλεί εντάσεις που προέρχονται από το ασυνείδητο. Αυτές οι εντάσεις με τη σειρά τους προκαλούν επώδυνα και αγχώδη συναισθήματα προσεγγίζοντας τη συνείδηση. Η παραμονή σε μια ομάδα με άλλους ανθρώπους για ικανό χρονικό διάστημα αποκαλύπτει στα μέλη της ομάδας ότι δεν είναι πάντα καλοπροαίρετα κι ευχάριστα. Η ομάδα διεγείρει κρυφά συναισθήματα όπως η ανάγκη, η επιθετικότητα, ο φθόνος, η σεξουαλικότητα, η ανταγωνιστικότητα και το μίσος.
Ομάδα
Δεν υπάρχει ομάδα που να διεγείρει μόνο εμπειρίες αγάπης, χαράς, συμπάθειας και ενσυναίσθησης. Αυτές οι σχέσεις, αν μελετηθούν αυθεντικά και χωρίς ψευδολογίες, διατηρούν πάντα μια ασάφεια και μια αίσθηση έντασης και κινδύνου. Η ανάγκη για αγάπη π.χ. εμφανίζεται συχνά παράλληλα με το φόβο της εγκατάλειψης, έτσι ώστε μέσα σε μια ομάδα να είναι δύσκολο για την αγάπη να ανθίσει απαλλαγμένη από φόβους και αναστολές. Όταν προκαλείται άγχος, η αυτοεκτίμηση δέχεται πλήγμα, η προσπάθεια να είναι κανείς καλός και καλοπροαίρετος αποτυγχάνει και η ανάπτυξη ανακόπτεται. Είναι αδύνατο να αναπτυχθεί κανείς χωρίς να υποστεί αυτές τις οδυνηρές εμπειρίες.
