Αμενηνά κάρηνα. Στην ελληνική τραγωδία η μοίρα ή το πεπρωμένο αποτελεί προσωπική πραγματικότητα. Σ’αυτήν ο Άνθρωπος/Ήρωας πρέπει, αργά ή γρήγορα να υποκύψει. Το άτομο είναι προϊόν ιστορικών, κοινωνικών και ψυχολογικών συνδιαμορφώσεων. Από την άλλη, η «αυτονομία» υπονοεί ότι μπορούμε, με τη βοήθεια της ελεύθερης βούλησής μας, να υψωθούμε -τουλάχιστον πάνω από την αναγκαιότητα.
Βούληση
Η ελεύθερη βούληση με το πέρασμα των αιώνων -και των θρησκειών- γίνεται μια ιδιότητα με την οποία είχε εφοδιαστεί ο άνθρωπος από τον «Θεό», ώστε να ξέρει να διακρίνει και να επιλέγει μεταξύ Καλού και Κακού. Με την παντοδύναμη πεποίθηση ότι η εξήγηση και η κατανόηση θα τον απελευθέρωνε από τη λαβή της ιστορίας, ο μοντέρνος Άνθρωπος ήλπιζε να ξεπεράσει τις όποιες δυνάμεις του πεπρωμένου. Ο αναστοχασμός, η εναισθητική κατανόηση και η ενόραση μπορούν να είναι τελικά απελευθερωτικές.
Εγκέφαλος
Ο εγκέφαλος έχει ατομικά χαρακτηριστικά. Ο νους όμως αποτελεί φαινόμενο πεδίου. Είναι δίκτυο, είναι ιστός. Δεν υπάρχει ένας -μόνος του- νους. Χρειάζονται οι άλλοι για να επεκταθεί το δίκτυο και η επέκταση μπορεί να είναι, από μόνη της, επανορθωτική. «Η εμπειρία δεν είναι περισσότερο “υποκειμενική” από “αντικειμενική”, δεν είναι περισσότερο “εσωτερική” από “εξωτερική”, δεν είναι πιο ψυχική από σωματική» (R. D. Laing, 1967).
Περιβάλλον
Εμπεριέχεται σε έναν κοινωνικό σύνδεσμο, σε ένα υλικό περιβάλλον ή σε ένα οικοσύστημα. Αντί για μια εξατομικευμένη αντίδραση στον κόσμο, είναι αναγκαστικά σχεσιακή, διαμορφωμένη μέσα σε ένα καθεστώς των «αισθήσεων». Η τοποθέτηση της εμπειρίας σε νόρμες καθορίζει τί είναι αντιληπτό ή μη αντιληπτό, ορατό ή αόρατο, ακουστό ή μη ακουστό μέσα στην κοινωνική τάξη.
Όψεις
Το ατομικό και το κοινωνικό είναι δύο όψεις της ίδιας διαδικασίας που διαμορφώνουν ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο μοτίβο επικοινωνιακής αλληλεπίδρασης. Αυτή η αλληλεπίδραση παράγει περαιτέρω αλληλεπίδραση. Υπάρχει μόνο διαδικασία. Ούτε σύστημα, ούτε εσωτερικός κόσμος ούτε κοινωνικό σύστημα, ούτε μέσα, ούτε έξω, ούτε θεωρία, ούτε πράξη. Όλα θεωρούνται μέρος της ίδιας διαδικασίας και δε διαφοροποιούνται για χάρη της διαφοροποίησης.
Παρόν
Η έννοια του εσωτερικού κόσμου καθίσταται παρωχημένη και το ζωντανό παρόν γίνεται μια κυκλική έννοια του χρόνου, στην οποία κάθε στιγμή, οι άνθρωποι κατασκευάζουν το παρελθόν τους, ως βάση της προσδοκίας τους για το μέλλον τους. Στην έννοια του ζωντανού παρόντος δεν υπάρχει διάκριση μεταξύ του «εδώ και τώρα» και του «εκεί και τότε». Οι ανακατασκευές του παρελθόντος δεν είναι επομένως μια απλή ανάκληση από τη μακρόχρονη μνήμη, αλλά μάλλον διαρκώς μεταβαλλόμενες αφηγήσεις.
Πρότυπα
Προσμετράμε τους εαυτούς μας με τα φαντασιωσικά πρότυπα ενός «ψυχικά υγιούς» ατόμου. Ενός ατόμου που στερείται ψυχολογικού πόνου. Η θεραπευτική κοσμοθεωρία υποθέτει ότι το ιδανικό πρότυπο του ανθρώπου είναι εκείνο που δεν υποφέρει ψυχικά. Ο μη τραυματισμένος. Ο τρόπος ζωής μας και οι ψυχοθεραπευτικές διαδικασίες αποσκοπούν στο να μας φέρουν πιο κοντά σε αυτό το ιδεώδες. Στο μελλοντικό κόσμο όπου δεν υπάρχει πια πόνος. Που ο πόνος έχει βυθιστεί στη λήθη. Εκεί όπου η υγεία θα επικρατήσει της ασθένειας – η ζωή θα νικήσει το θάνατο. Ο κόσμος θα υπάρχει χωρίς σκοτάδι (R. D. Stacey,2003).
Ρήξη
Σε αυτή τη ρήξη με τον εαυτό μας, στην εσωτερική μας ρήξη και στην εσωτερική ρήξη του κόσμου μας συναντιόμαστε. Βουτώντας στη μαύρη νύχτα της ψυχής, συναντάμε την ψυχή του καθενός από εμάς, αφού το σκοτάδι της ψυχής είναι το μόνο που πραγματικά έχουμε κοινό. Η εσωτερική μας κατάρρευση, η συντριβή, η δυσλειτουργία, η τραγωδία και ο παραλογισμός εκφράζουν αυτό που γνήσια είμαστε. Η ίδια η τοποθέτηση της αναγνώρισης του αναπόφευκτου του πόνου σε ένα πλαίσιο όπου η κύρια πρόθεση είναι η αναζήτηση μιας θεραπείας, είναι ήδη θεραπευτική. Σε αυτό το πλαίσιο είναι αδύνατο να δηλώσει κανείς με ειλικρίνεια τη στοιχειώδη κι αναπόφευκτη φύση του. Ο πόνος είναι δυνατόν να αναφερθεί μόνο στο πλαίσιο της θεραπείας, όχι ως πόνος. Το θεραπευτικό πλαίσιο έρχεται σε αντίθεση με τον ισχυρισμό του αναπόφευκτου του πόνου και τον ακυρώνει.
Λάθος
Ίσως οι άνθρωποι είμαστε ένα εξελικτικό λάθος. Του οποίου η πρωταρχική εκδήλωση είναι η υπεραναπτυγμένη συνείδηση. Ο Freud δηλώνει ότι η ζωή είναι αδύνατη χωρίς αμυντικούς μηχανισμούς. Ό,τι κάνουμε στη ζωή μας -από τις πιο ντροπιαστικές αδυναμίες μας μέχρι τις πιο μεγαλειώδεις προσπάθειες, κυριολεκτικά κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα- μπορεί εξαντλητικά να εξηγηθεί ως μια προσπάθεια να ξεφύγουμε, να αποσιωπήσουμε ή να δώσουμε νόημα στον αναπόφευκτο πόνο.
Προσπάθεια
Οτιδήποτε κάνουμε μπορεί ουσιαστικά να θεωρηθεί ως μια προσπάθεια να ξεφύγουμε από την τραγωδία της ύπαρξής μας, αλλά αυτή η προσπάθεια είναι πάντα μάταιη. Το σύνολο του βίου που είμαστε σε θέση να παρατηρήσουμε σήμερα μπροστά στα μάτια μας είναι -από το εσωτερικό μέχρι το εξωτερικό- εμβυθισμένο σε μηχανισμούς καταστολής – κοινωνικούς κι ατομικούς.
Cite this page as: Καραμανάβης Γ. Δημήτριος «Αμενηνά κάρηνα» in psychiatrylarisa, 02.07.2023, https://psychiatrylarisa.gr/αμενηνά-κάρηνα
