Αλγόριθμοι. Η τεχνητή νοημοσύνη κυριαρχεί στη ζωή μας. Ιδίως στις διαδικτυακές περιπλανήσεις μας. Οι αλγόριθμοι σταθμίζουν αυτά που θέλουμε, που γνωρίζουμε, αυτά που επιθυμούμε να γνωρίζουμε, που πιθανώς επιθυμούμε να επιθυμούμε. Όπως και με ποιόν θέλουμε, πρέπει να επικοινωνούμε, να «ζευγαρώσουμε», να αγοράσουμε. Η διαφήμιση του διαδικτύου φιλτράρεται μέσω αλγοριθμικών τύπων που βασίζονται στο προφίλ της προηγηθείσας διαντίδρασης. Έχουν εκφραστεί κι εκφράζονται προβληματισμοί για τις δυνητικά επικίνδυνες επιπτώσεις και τις ακούσιες συνέπειες της σχέσης του ανθρώπινου πολιτισμού με την τεχνητή νοημοσύνη. Η πολιτισμική ανάδειξη του υπολογιστή ως προσωπικού και επαγγελματικού συντρόφου οδήγησε στο να λάβουν ανθρώπινη μορφή οι δικτυωμένες και προγραμματιζόμενες συσκευές. Ο υπολογιστής δεν είναι πλέον απλώς ένα αντικείμενο που βοηθάει να σκέφτόμαστε, αλλά ένα αντικείμενο που σκέφτεται από μόνο του.
Συστήματα
Στην εποχή μας διερευνούμε τρόπους ενσωμάτωσης της συναισθηματικής νοημοσύνης στα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης. Αυτό περιλαμβάνει την ανάπτυξη αλγορίθμων και τεχνικών που επιτρέπουν στην τεχνητή νοημοσύνη να κατανοεί, να ερμηνεύει και να ανταποκρίνεται στα ανθρώπινα συναισθήματα. Η υπολογιστική του συναισθήματος (Affective computing) αποσκοπεί στην ανάπτυξη συστημάτων που αναγνωρίζουν και ανταποκρίνονται στα ανθρώπινα συναισθήματα μέσω των εκφράσεων του προσώπου, του τόνου της φωνής, της γλώσσα του σώματος, του καρδιακού ρυθμού, στις αλλάγές του δέρματος. Μπορεί έτσι η ΑΙ να αναγνωρίζει και να ανταποκρίνεται στα ανθρώπινα συναισθήματα, να προσαρμόζει ανάλογα τη συμπεριφορά και να δημιουργεί αίσθηση σχέσης. Αντιδράσεις βέβαια βασισμένες σε προγραμματισμένους κανόνες κι αλγορίθμους και όχι σε αυτό που θα λέγαμε «γνήσια»/αυθόρμητα συναισθήματα.
Freud
Για τον Freud, η μνήμη είναι μια λειτουργία του σώματος ως οργανισμού, ως ψυχό-σωμα, ως ίχνη που αποτυπώνονται στο νευρικό σύστημα. Είναι τέχνεργο της χρονικότητας και προσδιορίζεται στη μεταβατική κίνηση από την οιδιπόδεια, στην προοιδιπόδεια φάση. Ως μια ανάκτηση, «επαναβίωση» του παρελθόντος που διατηρείται σε σωματικό επίπεδο και αναμένει συμβολοποίηση. Τα ψηφιακά μέσα και οι υπολογιστικές τεχνολογίες φέρνουν μια διαφορετική θέση για τη μνήμη. Αυτήν που συνδέεται με την παραμετροποίηση της πληροφορίας και την «Αναζήτηση». Το “ search” – τη «διερευνητική» Αναζήτηση στο cloud ή την «προσωποποιημένη» Αναζήτηση στο διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Χρονικότητα
Όμως η χρονικότητα της μνήμης με όρους δεδομένων ή Big Data δεν ομοιάζει καθόλού με την κίνηση από το παρόν πίσω στο παρελθόν ή μπροστά στο μέλλον. Μοιάζει περισσότερο με μια συνεχή κι επαναλαμβανόμενη κίνηση από το παρόν προς το μέλλον -ξανά και ξανά. Αποτελεί μάλλον συνειδητοποίηση της χρονικής πολλαπλότητας του παρόντος και όχι της απώλειας ή της επαναβίωσης του παρελθόντος. Καταδεικνύει επίσης την αλλαγή στη λειτουργία του αφηγήματος, της αναπαράστασης και του πραγματικού. Ενώ μας εισάγει σε έναν ανοίκειο, οντολογικό ρεαλισμό διαφορετικό, και ίσως όχι ξεκάθαρα ανθρώπινο.
Προοπτική
Αυτή η σχεσιακή προοπτική αναδεικνύει τη φύση της συνδημιουργίας των πραγματικοτήτων που κατασκευάζονται μεταξύ των ατόμων στον διυποκειμενικό χώρο, μια προοπτική που μπορεί να επεκταθεί επίσης στην κατανόηση της σχέσης του ατόμου με την τεχνολογία του και, περαιτέρω, να εργαστεί προς τα έξω για να διερευνήσει τον τρόπο με τον οποίο οι κοινωνίες και οι πολιτισμοί αλληλεπιδρούν με τις τεχνολογίες τους. Αυτή η συνολική σχεσιακή προσέγγιση παράγει τη θεωρία της σε μια διαλεκτική διαδραστική διαδικασία μεταξύ των ανθρώπων, μεταξύ των ανθρώπων και των μηχανών καθώς και μεταξύ των ανθρώπων που διαμεσολαβούνται μέσω των μηχανών.
Ανωτερότητα
Η ανθρώπινη «ανωτερότητα» συμφωνα με μια άποψη είναι αποτέλεσμα της ικανότητας που έχουμε ως είδος να σχετιζόμαστε μεταξύ μας καθώς και με άλλα είδη. Όμως σύμφωνα με άλλη άποψη, είναι η αναποφασιστικότητα της σκέψης, η αμφιβολία και η αβεβαιότητα που καθορίζει την όποια «ανωτερότητά» μας έναντι των άλλων όντων. Ως άνθρωποι διαθέτουμε τη δυνατότητα να αποφασίζουμε αν θα ενεργήσουμε ή όχι βάσει παρόρμησης. Οι μηχανές προβαίνουν σε άμεσες και συνοπτικές κρίσεις χωρίς να επικαλούνται την εκ των υστέρων προκατάληψη, όταν τα συστήματά τους αποτυγχάνουν.
Όρια
Στην τρέχουσα κατάταση, τα όρια αυτά αμφισβητούνται ακόμη περισσότερο, καθώς κάθε πτυχή της σύγχρονης ζωής βασίζεται όλο και περισσότερο στην αλληλεπίδραση ανθρώπου-μηχανής. Παρά τις προφανείς ηθικές και πολιτικές προεκτάσεις που προκύπτουν όταν η τεχνητή νοημοσύνη διαμορφώνεται κατά το πρότυπο της ανθρώπινης νόησης, ποτέ δεν σταματήσαμε να αναρωτιόμαστε τι θα μπορούσε να συμβεί αν ο υπολογιστής έπρεπε να αντιμετωπίσει το βάρος του συναισθήματος.
ΑΙ
Ίσως, εάν οι υπολογιστές μέσω του AI αποκτήσουν ένα είδος συνείδησης και δυνατότητα σχετίζεσθαι, θα πρέπει να επινοήσουμε και ενδεχομένους να εφαρμόσουμε κλινικά νέα φαινομενολογία, νέα ψυχοπαθολογία, νέα ταξινόμηση. Αυτή που θα αφορά σε μηχανές/υπολογιστές. Όχι τόσο για να να μας βοηθούν οι μηχανές αλλά για να είμαστε σε θέση να τις βοηθούμε εμείς. Και μάλιστα όχι σε επίπεδο hardware, αλλά σε συναισθηματικό επιπεδο. Εφαρμόζοντας τόσο το -αντίστοιχο για υπολογιστές- DSM-V ταξινομικό σύστημα όσο και τις ψυχαναλυτικές θεωρίες και πρακτικές.
Διαδίκτυο
Είναι όντως πιθανό, ο τρόπος με τον οποίο σχετιζόμαστε στο διαδίκτυο να μας αλλάζει, κατά κάποιο τρόπο. Η ανάγκη για σχέση όμως δεν έχει αλλάξει. Η ανάγκη να αναγνωρίζουμε και να μας αναγνωρίζουν δεν έχει αλλάξει. Η ανάγκη να αναζητούμε και να μας αναζητούν δεν έχει αλλάξει. Η αρχιτεκτονική, ωστόσο, των τρόπων με τους οποίους τοποθετούμαστε σε αυτά τα θεμελιώδη ζητήματα, που μας προσδιορίζουν ως ανθρώπους έχει όντως αλλάξει, και αυτό μας αλλάζει. Τόσο που χρειάζεται να νιώθουμε, να νοηματοδοτούμε και να κατανοούμε συνεχώς την ποικιλότροπη ψυχοδυναμική της κοινωνικής δικτύωσης.
