Φαντασιώσεις. Η φαντασίωση διαπλέκεται με την αντίληψή του πραγματικού με διάφορους τρόπους. Μπορεί να φτάνει σε σημείο να ορίζει αυτό που αποκαλούμε «πραγματικότητα». Ίσως είναι εύλογο να θεωρούμε ότι η πραγματικότητα κατασκευάζεται μέσω της εμπιστοσύνης σε αυτό που φαντασιωνόμαστε. Όμως η φαντασίωση και η πραγματικότητα βρίσκονται σε αμοιβαία σχέση εξάρτησης, προκειμένου να υπάρχουν. Η πραγματικότητα δεν εξαφανίζεται μόνο και μόνο επειδή παύουμε να πιστεύουμε σε αυτήν. Δεν είναι απαραίτητο μια φαντασιωσική «κατασκευή» – τουλάχιστον ψυχαναλυτικά- να αποτελεί ψευδαίσθηση. Η εμπειρία είναι σαν ένα αερόστατο. Χάρη σε ένα σχοινί αξιοσημείωτου μήκους δεμένο στη γη, αιωρούμαστε στο περισσότερο ή λιγότερο άνετο «όχημα» της φαντασίωσης- αλλά το σχοινί ορίζει το πού βρισκόμαστε (H.James, 1921).
Αντίληψη
Η αντίληψη είναι ένα παιχνίδι εικασιών στο οποίο ως ανθρώπινο είδος είμαστε αρκετά καλό. Διατηρούμε ένα ιδιότυπο συμβόλαιο διαχωρισμού από τον εξωτερικό κόσμο. Μια σύμπτωση του πλέγματος της όρασης των οφθαλμών και της θέασης με τα «μάτια του νου». Αντλώντας από τη μνήμη και τη φαντασίωση, προβλέπουμε το πιθανότερο αντικείμενο που θα τραβήξει την προσοχή μας. Η πίστη γίνεται όραση. Λαμβάνουμε ακατέργαστες προσλαμβάνουσες και προβαίνουμε αυθόρμητα στη δημιουργία μιας σχετικά αποδεκτής εικόνας στο νου μας. «Η αντίληψή μας για τον κόσμο είναι μια φαντασίωση που συμπίπτει με την πραγματικότητα» (C.Frith, 2007).
Τέχνη
Μοιάζει με την τέχνη που δεν είναι τέχνη χωρίς τη συνύπαρξη του θεατή. Ο οποίος μετατρέπει αντιληπτικά το δισδιάστατο ομοίωμα του καμβά σε τρισδιάστατη απεικόνιση. Μέσω της φαντασιωσικής ερμηνείας μας -ως θεατές- μετατοπιζόμαστε από τις χρωματιστές μπογιές του καμβά, σε νέες αντιληπτικές παραστάσεις με νόημα και συναίσθημα. Δεν υπάρχει εικόνα που να είναι σε θέση να αφηγηθεί μόνη της την ιστορία της. Χρειαζόμαστε ένα τράνταγμα για να μας υπενθυμίσει την επίδραση της κάθε εικαστικής αναπαράστασης στο απόθεμα των αποθηκευμένων στο νου μας εικόνες. Η φαντασίωση εμποτίζει την αντίληψη (E.Gombrich, 1960).
Επαφή
Η «επαφή» με την πραγματικότητα ενέχει μια εγγενή δυσκολία. Τη σύγκρουση μεταξύ πραγματικότητας κι απόλαυσης. Δεν ανακαλύπτουμε απλώς την αντικειμενική πραγματικότητα. Ούτε απλώς επινοούμε μια υποκειμενική. Η μουσική προέρχεται από το αδιαίρετο του μουσικού και του οργάνου. Από την συνύπαρξη των δύο. Παρομοίως, ο Άλλος – το Περιβάλλον – ο Κόσμος «καλεί» να εμφανιστεί κάτι από μέσα μας, που με τη σειρά του «καλεί» να εμφανιστεί κάτι από τον Κόσμο. Αυτό που «καλείται» επηρεάζει το είδος της προσοχής που αποδίδουμε στον Άλλο και που αποδίδει ο Άλλος σε εμάς. Όπως και το είδος της προσοχής που αποδίδουμε διέπει αυτό που τελικά συναντούμε (McGilchrist, 2009).
Ευκολόπιστοι
Καλώς ή κακώς, όλοι μας είμαστε ευκολόπιστοι. «Το σημείο που θα τεθεί η διαχωριστική γραμμή μεταξύ Σκεπτικισμού κι Απιστίας είναι εξαιρετικά δύσκολο να αποφασιστεί» (C.Darwin). Η φαντασίωση δεν είναι υποκατάστατο της «φαντασίας» ή ένα άλλο όνομα για το ασυνείδητο. Η ιδιότυπη κι ανεξέλεγκτη φαντασίωση δημιουργεί μορφή από την έλλειψη μορφής, επιτρέποντας στους ανθρώπους να εκτοξεύονται από μέσα τους, δια μέσω ενός «αέρινου τίποτα» (Modell, 2003). Η φαντασιωσική επεξεργασία προσδίδει συναισθηματική μορφή. Αποδίδει απόχρωση στη συνείδηση, κινεί τον ψυχισμό, χαρακτηρίζει. Μας απεγκλωβίζει από το Εδώ και Τώρα, μας εμπλέκει – μαζί και την πολύτιμη πραγματικότητά μας – στο Μη-εδώ και στο Μη-τώρα. Ο εγκλωβισμός στο στείρο αισθητηριακό παρόν αποκλείει τους ορίζοντες προς την υιοθέτηση της προοπτικής του Άλλου και της σχέσης με το Όλον.
Στειρότητα
Και κάπου ανάμεσα στη στειρότητα των αποσχιστικών ονειροπολήσεων και στην κυριολεξία που απαιτεί η επιβίωση, βρίσκεται η ευκαιρία να συνδυάσουμε την όραση και την κρίση μας -στο κατάλληλο μέτρο- ώστε να φαντασιωθούμε πραγματικότητες που μπορούμε να μοιραστούμε με τους άλλους. Να προσθέτουμε φαντασίαωση στο απόθεμα της διαθέσιμης πραγματικότητας. Να εξελιχθούμε σε διακινητές κοινώς αποδεκτών ψευδαισθήσεων (R.P. Blackmur,1935). Μέσω της δημιουργίας ενός πολύ προσωπικού τρόπου, να κρατούμε το εσωτερικό και το εξωτερικό οριοθετημένα και ταυτόχρονα αλληλένδετα κι αλληλοσυμπληρούμενα.
Cite this page as: Καραμανάβης Γ. Δημήτριος «Φαντασιώσεις» in psychiatrylarisa, 30.04.2023, https://psychiatrylarisa.gr/φαντασιώσεις/
