Παράνοια

Παράνοια

Η ψυχολογία έχει ιδιαίτερη συγγένεια με την παράνοια σε ατόμικο επίπεδο. Από κλινική άποψη, η παράνοια θεωρείται ως σύμπτωμα που συχνά συνδέεται με σοβαρές διαγνώσεις. Αυτές οι διαγνώσεις τείνουν να αξιολογούν την παράνοια ως παθολογία της ασταθούς ψυχής και της οποίας η ψυχιατρική διάγνωση έχει καταγραφεί κλινικά στον κεντρικό ορισμό της ως «διάχυτη και αδικαιολόγητη δυσπιστία προς τους άλλους». Ως επιστημονικός κλάδος η ψυχολογία όχι μόνο δεν είναι σε θέση να προσφέρει πιο πλουραλιστική και κοινωνική θεώρηση της παράνοιας, αλλά συχνά κινδυνεύει να καταστήσει τα βιώματα και τις εμπειρίες ανθρώπων του «ψυχικού» περιθωρίου εξωπραγματικά ή αναληθή (Cromby and Harper, 2009).


Πλαίσιο

Η παράνοια οφείλει να γίνεται αντιληπτή πέρα από το δυιστικό πλαίσιο, είτε του ενδο-ψυχικού, είτε του πολιτισμικού φαινομένου. Ενώ η ενδο-ψυχική θεώρηση τείνει να παθολογοποιεί την παρανοϊκή εμπειρία, η πολιτισμική ανάλυση μιας παρανοϊκής θέσης δε δίνει ιδιαίτερη προσοχή στην οργάνωση και την πολυπλοκότητα της υποκειμενικότητας ενός ατόμου. Πόσο μάλλον στις συνειδητές κι ασυνείδητες φαντασιώσεις του. Η παρανοϊκή στάση/διάθεση δεν είναι αυτοσκοπός, αλλά μάλλον έχει την τάση να επεκτείνεται σε πολλαπλές κατευθύνσεις. Η παράνοια δεν υπαγορεύει -ούτε απαγορεύει- μια συμπεριφορά (π.χ. δυσπιστία, καχυποψία). Αλλά ενισχύει ένα είδος πλαισίωσης της κοινωνικής εμπειρίας και καθορίζει τις σχεσιακές δυνατότητές της.  


Πανδημία

Με φόντο την παγκόσμια πανδημία η παράνοια γίνεται αισθητή συλλογικά. Βρισκόμαστε στη θέση να την επανεξετάσουμε υπό το πρίσμα της κλινικής ψυχοπαθολογίας -όμως- ως κοινωνικό σύμπτωμα των σημερινών μεταβαλλόμενων ζωών μας και των νέων μορφών κοινωνικότητας. Η εξάπλωση του ιού με πρωτοφανή ταχύτητα και εξαιρετικά διευρυμένη γεωγραφική κλίμακα, αναδιοργανώνει τις αντιλήψεις μας για το χρόνο και το χώρο. Αμφισβητεί τον κόσμο της επικρατούσας «κοινής λογικής» στον οποίο είμαστε ενταγμένοι· εντείνει τις υπάρχουσες κοινωνικές συγκρούσεις· ενισχύει τις παγκόσμιες ανισότητες. Η επιδίωξη «ψυχανάλυσης» και συναισθηματικής διερεύνησης της σημερινής «παγκόσμιας ψυχής» (Behague και MacLeish, 2020) και των ενδεχόμενων παρανοϊκών εκτροπών της, δεν πρέπει να περιοριστεί σε έναν μη ρεαλιστικό ατομικό απολογισμό μιας αυταπάτης σε ατομικό επίπεδο ή στην πολιτιστική/πολιτική συνωμοσία, στην οποία είμαστε τα θύματα μιας καλοοργανωνμένης εξουσιαστικής ομάδας.


Σκέψη

Η παράνοια κατευθύνει τη συνωμοτική σκέψη με τρόπο που ανακατευθύνει την προσοχή μας μακριά από ουσιαστικούς και δημοκρατικούς διαλόγους. Έχει επίσης την ικανότητα να ενεργεί κι ως προαίσθημα πρόληψης κι αυτοπροστασίας. Ίσως και προς όφλεος μιας αυξημένης κατάστασης κοινωνικής ευαισθητοποίησης.


Ματαιότητα

Η παράνοια έχει αποδείξει τη ματαιότητα και την καταστροφικότητά της σε παγκόσμια κλίμακα. Οδηγεί σε φαινόμενα «αποπομπαίου τράγου» και διαχωρισμού του ατομικού από το συλλογικό. Ταυτόχρονα, μια καθαρά επιστημονική προσέγγιση που βασίζεται στην αποτελεσματικότητα των evidence-based κατευθυντήριων γραμμών για την υγεία δε φαίνεται να ανασκευάζει την παρανοϊκή σχάση στο νου των συνομοσιολόγων.  Αντίθετα οι αρνητές της μάσκας και οι αντιεμβολιαστές αμφισβήτησαν την παρέμβαση της πολιτείας. ‘Οπως και τα μέτρα υπέρ της δημόσιας υγείας ως τρόπο άσκησης περαιτέρω ελέγχου στα σώματα και τις ζωές τους.

Αβεβαιότητα

Η αβεβαιότητα γύρω από την πρόγνωση της πανδημίας αναπόφευκτα παράγει παράνοια. Η οποία δεν μπορεί απλά να εμπεριεχθεί από την πάντα περιορισμένη κι διαχρονικά αυτοαναιρούμενη επιστημονική αλήθεια. Ίσως αντί να «καταπολεμούμε» τον ιό, σαν να είναι ένα μοναδικό γεγονός στην ανθρώπινη ιστορία -που μπορεί να διαγνωστεί και να εξαλειφθεί- θα πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι έχουμε ζήσει και πάντα θα ζούμε αλληλεξαρτώμενοι από μεταλλάξεις, ιούς κι άλλα φαινόμενα και γεγονότα αποσταθεροποίησης του προσωπικού και κοινωνικού μας βίου.


Ψυχή

Η ψυχή είναι προϊόν λόγου και δια-λόγου·  ενσωματωμένη στις κοινωνικο-ιστορικές εξελίξεις. Η ψυχή ενεργεί σύμφωνα με ένα σύνολο κοινωνικών εθίμων, πολιτισμικών δεδομένων και σχεσιακών πρακτικών. Συνεπώς δε μπορεί να εξεταστεί απλώς και μόνο μέσω κλινικής πραγματογνωμοσύνης, υπό την ιατρική επιστήμη. Μπορεί, αντ’ αυτού να εξεταστεί μέσω της διακίνησης και της κυκλοφορίας εννοιών, ιδέών και ομιλίών τόσο στο κοινωνικό-παγκόσμιοποιημένο όσο και σε προσωπικό-ενδοψυχικό επίπεδο. Δεδομένου ότι αποτελεί την κυρίαρχη συνθήκη που πλήττει την “παγκόσμια ψυχή” σε περιόδους κρίσης -η παράνοια- είναι τελικά σχεσιακή. Αποτελεί ένα διυποκειμενικά ενσωματωμένο φαινόμενο και δείχνει τον τρόπο με τον οποίο οι προσλαμβανόμενες κοινωνικές επιδράσεις και το  υλικό περιβάλλον είναι στενά συνυφασμένα με την πραγματικότητα και τη συλλογική μας μνήμη.

Απάντηση

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.