Ορίζοντες. Το «Συμφωνώ!!», ή το «Διαφωνώ!!» ή και το «Συμφωνούμε ότι Διαφωνούμε» αποτελούν αυστηρές και μάλλον περιορισμένες απαιτήσεις για την έκβαση μιας συνομιλίας ή ενός διαλόγου. Μια συζήτηση που δεν καταφέρνει να επιλύσει μια διαφωνία – ακόμη και μια απορία- αλλά ωστόσο εξακολουθεί να οδηγεί σε μεγαλύτερη ευφράδεια από μέρους των συνομιλητών και ίσως σε μεγαλύτερη συμπάθεια του ενός για τις απόψεις του άλλου, είναι επιτυχία. Ακόμη κι όταν, μέσω του διαλόγου, είχαν την πρόθεση να καταλήξουν σε συμφωνία. Η συμφωνία δεν αποτελεί στόχο του διαλόγου. Οι συνομιλητές μπορούν να καταλήξουν σε συμφωνία βάσει της ισχύος των προσωπικοτήτων, της ανασφάλειας, των δυναμικών εξουσίας. Μια τέτοια «συμφωνία» παραβιάζει το κεντρικό «δόγμα» του διαλόγου. Δηλαδή την επίλυση της διαφωνίας βάσει των αποδεικτικών στοιχείων που προβάλλονται.
Αισθήσεις
Παρόλο που οι αισθήσεις μας δίνουν μόνο ελλιπείς πληροφορίες για ένα αντικείμενο, αντιλαμβανόμαστε το αντικείμενο ως σύνολο. Έτσι, παρόλο που κοιτάζοντας μια καρέκλα, παρουσιάζεται σε μας μόνο η μία πλευρά της, αντιλαμβανόμαστε την καρέκλα. Όχι μια πλευρά της καρέκλας. Μάλιστα δε θα εκπλαγούμε κιόλας όταν μετακινούμενοι βλέπουμε ότι η καρέκλα έχει κι άλλες πλευρές ή ότι είναι τρισδιάστατη. Το αντίθετο θα ήταν σοκαριστικό. Αν δηλαδή διαπιστώναμε ότι αυτό που νομίζαμε “καρέκλα”, ήταν μόνο η πρόσοψή της. Παρομοίως, όταν στο αντιληπτικό μας πεδίο εισέλθει ένα άτομο το καταλάβαίνουμε από λίγες αισθητηριακές προσλαμβάνουσες.
Χέρι
Αναγνωρίζουμε κάποια από τον τρόπο που στηρίζει με το χέρι της το πίσω μέρος του λαιμού της, σε σημείο που εάν αυτή γυρίσει κι αποκαλύψει τη λάθος αναγνώρισή της από εμάς, αυτό από μόνο του θα ήταν ένα σημάδι ότι η αντίληψή μας για το λαιμό της περιλαμβάνει κάτι περισσότερο από το πίσω μέρος του λαιμού -και το χέρι της. Η αντίληψη μας οδηγεί πάντα πέρα από αυτό που πραγματικά δίνεται από τις αισθήτηριακές προσλαμβάνουσες. Είναι σαν το πρόσθετο περιεχόμενο που συμπληρώνει την πρόσληψη και την υποκειμενική απαρτίωση του αντικειμένου να μην αρκείται μόνο στα αισθητήρια όργανα. Στην όραση, την αφή, την ακοή, τη γεύση και την όσφρηση.
Αντίληψη
«Η αντίληψη έχει ορίζοντες, που αποτελούνται κι από άλλες δυνατότητες αντίληψης που θα μπορούσαμε να έχουμε, αν καθοδηγούσαμε ενεργά την πορεία αυτής της αντίληψης διαφορετικά». E. Husserl, 1931. Αυτού του τύπου οι ορίζοντες δεν αποτελούν το όριο του νοήματος. Είναι το προαπαιτούμενο που επεκτείνει το νόημα. Συνεπώς μας απομακρύνει από το άμεσα δοσμένο προς το ευρύτερο πλαίσιο που παρέχει το νόημα. Και φυσικά ο ορίζοντας αλλάζει καθώς αλλάζει η αντίληψη. Μπορεί να αντιλαμβανόμαστε τα πράγματα χωρίς να καταλαβαίνουμε τί είναι. Ομοίως μπορεί να διαβάζουμε προτάσεις αλλά να είμαστε ανίκανοι να κατανοήσουμε το νόημά τους.
Πλαίσιο
Οι ορίζοντες συγχωνεύονται όταν ένα άτομο συνειδητοποιεί πως το πλαίσιο του θέματος μπορεί να σταθμιστεί διαφορετικά και να οδηγήσει σε μια διαφορετική ερμηνεία από αυτή στην οποία είχε καταλήξει αρχικά. Είτε νέες πληροφορίες, είτε μια νέα αίσθηση της σχετικής σημασίας των διαθέσιμων πληροφοριών οδηγούν στην κατανόηση της αρχικής ερμηνείας ως ενδεχόμενο. Και πολύ πιθανόν σε μια νέα κατανόηση του θέματος. Ιδανικά και στην περίπτωση της ανθρώπινης επικοινωνίας σε μια νέα συμφωνία μεταξύ π.χ. των δύο μερών για το θέμα. Σε κάθε περίπτωση, η αρχική κατανόηση ξεπερνιέται κι ενσωματώνεται σε μια ευρύτερη, πιο τεκμηριωμένη κατανόηση. Οι ορίζοντές μας διευρύνονται- έχουμε μια νέα προοπτική για τις παλιές μας απόψεις και ίσως και νέες απόψεις.
Συμφωνία
Η κατάληξη ενός διαλόγου ή μιας συζήτησης δεν απαιτεί συμφωνία για να είναι επιτυχής. Η επικοινωνία και η επιτυχία της εξασφαλίζεται μέσω του διαλόγου ή της συζήτησης όταν ο καθένας έχει αποκτήσει μια νέα οπτική γωνία θέασης του θέματος συζήτησης. Που έχει επικαιροποιηθεί από τις θέσεις, τις απόψεις, τις γνώσεις, τα αισθήματα, τις αισθήσεις και τα συναισθήματα των συνομιλητών. Οι συμμετέχοντες αποκτούν νέα κατανόηση του τρόπου με τον οποίο ο καθένας τους αρχικά αξιολόγησε τα στοιχεία, ώστε να καταλήξουν σε αντικρουόμενα συμπεράσματα σχετικά με το θέμα. Είτε έχουν αναθεωρήσει τις αξιολογήσεις τους, είτε έχουν εντάξει τις αξιολογήσεις τους σε ένα ευρύτερο πλαίσιο πιθανών αξιολογήσεων. Όπως και να έχει, έχουν αποκτήσει μια νέα κατανόηση του θέματος και το ενδεχόμενο της προσωπικής οπτικής γωνίας σε αυτό.
Σχηματισμοί
Οι σχηματισμοί, οι σχέσεις κι οι καταστάσεις εκείνες που προάγουν το διάλογο, οδηγούν ταυτόχρονα σε μια μακρόχρονη διαδικασία «κυοφορίας» κι αναδεικνύουν τη σημασία της δημιουργικής ρευστότητας. Αυτού του «δημιουργικού ενδιάμεσου» που επιτρέπει όχι την άφιξη στο κοινό σημείο συμφωνίας, αλλά αποτελεί το πεδίο συνεχών, επαναλαμβανόμενων ατελών πράξεων κατανόησης και επανα-νοηματοδότησης.
Cite this page as: Καραμανάβης Γ. Δημήτριος «Ορίζοντες» in psychiatrylarisa, 10.04.2023, https://psychiatrylarisa.gr/ορίζοντες/
