Μίσος
Μίσος. Είναι απαραίτητη η αντικειμενική μελέτη της υποκειμενικότητας προκειμένου να εντρυφήσουμε σε βάθος στην ανθρώπινη φύση. Η ανθρώπινη πραγματικότητα πρωτίστως δομείται από υποκειμενικότητα. Είμαστε αυτός που αισθανόμαστε ότι είμαστε. Τα νοήματα, τα συναισθήματα, οι πόθοι στην ανθρώπινη ψυχή καθορίζουν την ουσία μας. Είναι αδύνατον να υπάρξει επιστημονική προσέγγιση του Ανθρώπου χωρίς την παρουσία της υποκειμενικότητας. Κι αυτό είναι εξαιρετικά δύσκολο. Το άτομο είναι σε σχεδόν απόλυτη διάσταση με την υποκειμενικότητά του. Δε μπορούμε να ρωτήσουμε τον εαυτό μας «Πώς είσαι;» και να λάβουμε αντικειμενική απάντηση. Πολύ πιθανό να μη γνωρίζουμε την απάντηση. Ο τρόπος για να πάρουμε απαντήσεις είναι μέσω ιδιαίτερων συναισθηματικών ανθρωπίνων σχέσεων.
Συνθήκη
Είναι μια συνθήκη του νου -«αρχαϊκή»- που κάποτε υπήρχε, λειτουργούσε, βίωνε κάπως, αλλά πλέον προϊούντος του χρόνου, είναι τόσο διαφορετική και ξένη που δεν είμαστε σε θέση καν να τη θυμηθούμε και να την αναγνωρίσουμε. Μια συνθήκη γεμάτη επιθυμίες και φόβους που δεν είναι πλέον διαθέσιμη και που τώρα ίσως ονομάζουμε ασυνείδητο. Κι εκφράζεται πλέον στα όνειρα, στις παραδρομές της γλώσσας, σε παραπραξίες, σε κοιλόπονους, σε ιλίγγους. Πώς είναι δυνατόν ο νους να αναγνωρίσει τον εαυτό του σε έναν ίλιγγο; Το θέμα δεν είναι τόσο η διαδρομή από το ψυχικό στο σωματικό. Πώς δηλαδή μπορεί μια ψυχική συνθήκη να μετατραπεί σε σωματική συνθήκη. Το θέμα είναι πώς γίνεται ο ίλιγος να αποτελεί τρόπο σκέπτεσθαι. Πώς μπορούμε να αναγνωρίσουμε το ψυχικό μέσα σε κάτι τόσο σωματικό; Μόνο με την ερμηνεία και τη νοηματοδότηση των συναισθημάτων εκείνης της αρχαϊκής περιόδου. Μίσος, αγάπη, έρωτας, πόθος, θυμός…
Αγάπη
Το θέμα με τον ερωτευμένο δεν είναι τόσο αυτό που προσπαθεί εναγωνίως να ανακαλύψει· εάν η καλή του τον αγάπά ή δεν τον αγαπά ή εάν ο ίδιος την αγαπά ή όχι. Αλλά η βεβαιότητα που νιώθει ότι ο ίδιος είναι σίγουρα σε θέση να αγαπά. Είναι αδύνατο να αμφισβητηθεί ότι υπάρχει πιο στενή σχέση μεταξύ αυτών των δύο -του μίσους και της αγάπης- αντίθετων συναισθημάτων και της σεξουαλικής ζωής. Η αγάπη προηγείται του μίσους· το μίσος προέρχεται από την αγάπη (S.Freud 1915: 133).
Μίσος
Το μίσος είναι ανθρώπινο. Το μίσος απαιτεί πάντα υποκείμενο κι αντικείμενο. Η μνήμη και η ανάμνηση σχετίζονται με πολύπλοκους τρόπους έκφρασης μίσους. Παρόλο που απτές αποδείξεις ύπαρξης του μίσους βρίσκονται ανάμεσά μας παραδόξως αυτό απουσιάζει από εκεί που έπρεπε να είναι παρόν. Οι εκφράσεις του υπονοούνται στην καθημερινή ζωή με επιδέξιους τρόπους. Οι εκφράσεις του μίσους καμουφλάρουν επίσης σημαντικά συναισθήματα, πεποιθήσεις, και στάσεις. Μερικές φορές το μίσος ενσωματώνεται σε σύνθετες αλυσίδες νοημάτων σε εκτεταμένες χρονικές ακολουθίες (Staub, 1989)
Πόθος
Υπάρχει απόρρητη συνάφεια και πόθος για μίσος στον ανθρώπινο νου. Σα μια διεστραμμένη, αλλά κι ευτυχής συγκυρία απόλαυσης της κακοτυχίας· μια αλάνθαστη, σταθερή πηγή ικανοποίησης. Άλλωστε η ανόθευτη καλοσύνη σύντομα χάνει τη γεύση της· της λείπει η ποικιλία και η ζωντάνια. Ο πόνος φέρνει μια γλυκόπικρη, ακόρεστη συνθήκη. Η αγάπη στρέφεται, με σχετική τέρψη, στην αδιαφορία ή την αηδία. Μόνο το μίσος είναι αθάνατο. Χαλιναγωγούμε τη θέλησή μας και περιορίζουμε τις απροκάλυπτες πράξεις μας μέσα στα «ανθρώπινα» όρια, πολύ πριν υποτάξουμε και τα συναισθήματα και τις φαντασίες μας στο ίδιο ήπιο τέμπο. Αποκυρρήσουμε την εξωτερίκευση της ωμής βίας, αλλά δεν μπορούμε να αποχωριστούμε την ουσία ή την απαρχή της επιθετικότητας.
Συναισθήματα
Τα ευχάριστα συναισθήματα απαιτούν μεγαλύτερη προσπάθεια για να υποστηριχθούν απ’ότι ο πόνος. Και επιστρέφουμε μετά από μια μικρή αδράνεια αυτό από τον πόνο· και γυρίζουμε, μετά από έναν μικρό νωθρό χαριεντισμό, από αυτό που αγαπάμε σ’ αυτό που μισούμε.
