Αμφιβολία. Οι παγκόσμιοι κίνδυνοι δημιουργούν συνθήκες συνεχούς επαναπροσδιορισμού της κοινωνίας και των παραμέτρων της. Η ίδια η κοινωνική κατάσταση προκαλεί συνθήκες επαναπροσδιορισμού των παγκόσμιων κινδύνων. Η πορεία που ακολουθούμε προκαλεί την ψυχική και πολιτιστική μετατόπιση σε νέους τρόπους ύπαρξης, σχέσης και δράσης στον κόσμο και με τον κόσμο. Από τα μέσα του εικοστού αιώνα οι κοινωνικοί θεσμοί της βιομηχανικής κοινωνίας ήρθαν αντιμέτωποι με την πιθανότητα της άνευ προηγουμένου καταστροφής λόγω της λήψης -από τους ίδιους τους θεσμούς – συγκεκριμένων αποφάσεων που αφορούν στη ζωή σε ολόκληρο τον πλανήτη. Οι ίδιοι οι θεσμοί τοποθετούνται με τρόπους «επικίνδυνους» για την επιβίωση του είδους.
Διαφορά
Είναι σημαντική η διαφορά της τρέχουσας κοινωνικής συνθήκης από την πρώιμη φάση της βιομηχανικής επανάστασης, αλλά και από όλους τους προηγούμενους πολιτισμούς και κοινωνίες. Η πολιτική σταθερότητα σε κοινωνίες που κινδυνεύουν είναι η σταθερότητα του «μη σκέπτεσθαι» για το τί πρόκειται να έρθει. Οι ίδιοι οι σοβαροί κίνδυνοι καταργούν αλλά και οι αποφάσεις που μας οδηγούν σε αυτούς ελαττώνουν τις δυνατότητες αντιμετώπισής τους. (U.Beck, 2006).
Συσχετισμός
Είναι χαρακτηριστικό της σύγχρονης περιόδου, ο σχεδόν καταναγκαστικός συσχετισμός της ατομικότητας και της παγκοσμιοποίησης. Δύο θέσεις που καλούμαστε ως κοινωνικά όντα να διατηρούμε συνδεδεμένες. Μας αφήνουν δε, ως ανθρώπινα υποκείμενα, με την πεποίθηση ότι η ασφάλειά μας εξαρτάται από τις ίδιες, τις προσωπικές ψυχικές ικανότητες του καθενός. Τα κοινωνικά συστήματα και πλαίσια αδυνατούν να εγγυηθούν τη σταθερότητα και την ασφάλεια που υπόσχονται· εκτίθενται όλο και περισσότερο σε συνεχείς και μεγάλου εύρους διακυμάνσεις. Σχεδόν σε όλους τους τομείς επικρατεί αμφιβολία· στον οικονομικό, στον πολιτικό, τον τεχνολογικό, τον οικολογικό. Οι κίνδυνοι αυτοί παρόλο που δεν υφίστανται στην ημερήσια διάταξη ως άμεσα καταστροφικά γεγονότα, με τη σταθερή τους παρουσία στοιχειώνουν τις σύγχρονες κοινωνίες.
Αποτελεσματικότητα
Η αποτελεσματικότητα της συμβολικής ικανότητας των θεσμών και του πολιτισμού διαρρηγνύεται. Τα άτομα, μέσα από αυτό το πρίσμα της εξατομίκευσης και της μοναχικής κι ασύνδετης αυτονόμησης «αφήνονται» να διαχειριστούν την πολυπλοκότητα. Με την σχεδόν μανιακού τύπου πεποίθηση ότι είναι ικανά, εφόσον προσπαθήσουν αρκετά. Φαίνεται να το καταφέρνουν με τη στροφή σε διάφορα είδη «φονταμενταλισμών». Προκύπτει ένας κόσμος στον οποίο τα ανθρώπινα υποκείμενα καλούνται να διαπραγματευτούν την προσωπική τους ιστορία, μέσα σε μια ολοένα και πιο περίπλοκη κοινωνία και οικονομία.
Κατάρρευση
Παράλληλα οι διαδικασίες εξατομίκευσης τους αφήνουν εκτεθειμένους στην κατάρρευση όλων εκείνων των βεβαιοτήτων που, μέχρι τώρα ήταν ενσωματωμένες στην παράδοση και στους καθορισμένους κοινωνικούς, οικονομικούς κι έμφυλους ρόλους. Στην πιο ακραία του μορφή, αυτόν τον πολιτιστικό κι εξατομικευμένο κόσμο περιγράφει στο Endgame ο S.Beckett. Μπροστά στην κατάρρευση όλων αυτών των βεβαιοτήτων, όταν διαταράσσεται η οντολογική μας ασφάλεια, απαντάμε δημιουργικά ή αμυντικά;
;
Προσαρμοζόμαστε; Αποστασιοποιούμαστε; ή προβληματιζόμαστε διερευνητικά;. Η κάθε στάση αποτελεί φιλόδοξο εγχείρημα και πολιτική θέση. Ελάχιστες μέθοδοι και πρακτικές μπορούν να υποστηρίξουν τον διερευνητικό προβληματισμό. Μία από αυτές είναι η ψυχανάλυση. Κεντρικό σημείο της ψυχαναλυτικής διερεύνησης είναι η αμφιβολία. Συνεχές ζητούμενο είναι η επαγωγή της αμφισβήτησης και η διεύρυνση του ορίζοντα του νου. Ο αποκλεισμός μας από την αμφιβολία, από αυτήν τη διάσταση της αναστοχαστικής σκέψης, από τη βάσανο της αμφιθυμίας, προσομοιάζει με αυταρχική συνθήκη.
Προσταγή
Αποτελεί δεσποτική κι υπεροπτική προσταγή να ταχθούμε υπέρ ενός «ΝΑΙ» ή ενός «ΟΧΙ», υπέρ της «προσαρμογής» ή υπέρ της «αποστασιοποίησης». Η εξάλειψη, προς όφελος οποιουδήποτε κομφορμισμού –κοινωνικού, σχεσιακού, οικονομικού- της δυνατότητας αμφιβολίας μάλλον αποτελεί ισοδύναμο θανάτωσης μιας απόλυτα δημιουργικής πλευράς μας.
Cite this page as: Καραμανάβης Γ. Δημήτριος “Αμφιβολία” in psychiatrylarisa, 07.08.2022, https://psychiatrylarisa.gr/αμφιβολία/
