Νους

S.Dalí
Νους

Νους

Ο Νους είναι απλώς ένα άλλο όργανο του σώματος και μπορεί να εξομοιωθεί με τον Εγκέφαλο. Αυτή η προσέγγιση προϋποθέτει ότι το «νόημα», η «έννοια», παράγεται εσωτερικά, μέσα στον «Εγκέφαλο» ή στο «Νου» (1). Θεωρείται ως κάτι που προκύπτει από μια σειρά βασικών νευρολογικών και/ή γνωστικών διαδικασιών. Διεργασίες που εξηγούνται από επιστημονικές έρευνες και μελέτες. Το «νόημα», επομένως, μπορεί να επέλθει πλήρως από την πλευρά των νευροεπιστημών ή των γνωστικών μοντέλων της επιστήμης. Το παραπάνω αποτελεί μια αναγωγική και ίσως απλουστευτική προσέγγιση. Και ταυτόχρονα ανεπαρκή, πιστεύω.

1. Phillips J. The hermeneutic critique of cognitive psychology. Philosophy, Psychiatry, & Psychology 1999

Νοηματοδότηση

Μια από τις σημαντικότερες ιδέες φιλόσοφων του 20ού αιώνα, όπως ο Wittgenstein, ο Heidegger και ο Merleau-Ponty, είναι ότι η Νοηματοδότηση δε συμβαίνει μέσα στον εγκέφαλο ενός ατόμου. Έρχεται στη ζωή μας μέσω των κοινωνικών πρακτικών που διαμορφώνουν τον περιβάλλοντα κόσμο μας. Μέσα σ’αυτόν κι από αυτόν τον κόσμο που αναπτυσσόμαστε ως ανθρώπινα όντα και γνωρίζουμε τον εαυτό και τους άλλους. Οι κοινωνικές πρακτικές δημιουργούν ένα πλαίσιο στο οποίο ο Λόγος, οι εμπειρίες, ο βίος αποκτούν νόημα.

Νόημα

Ένας άνδρας ή μια γυναίκα που τραυματίζεται, ας πούμε σε ένα τροχαίο, νιώθει οξύ σωματικό πόνο, ματώνει. Και πιθανώς φωνάζει με αγωνία. Το ίδιο συμβαίνει και σε μια αίθουσα τοκετού. Η χορήγηση ενός ερωτηματολογίου για τον πόνο και στα δύο σενάρια θα καταγράψει παρόμοια αποτελέσματα. Όμως υπάρχει μια μεγάλη διαφορά. Το πλαίσιο της μητρότητας βρίθει αγάπης και ελπίδας. Οι ωδίνες νοηματοδοτούνται θετικά και ενσωματώνονται στη ζωή της μητέρας. Αυτό συμβαίνει σπάνια ακόμα και στους επιζώντες ενός τροχαίου. Το πλαίσιο είναι πολύ διαφορετικό, παρά το γεγονός ότι και στις δύο περιπτώσεις ο φυσικός πόνος μεσολαβεί, μέσω παρόμοιων κέντρων, στον εγκέφαλο και σχετικών νευροδιαβιβαστών. Ακόμη και η πιο εξελιγμένη νευροεπιστήμη δεν θα μας βοηθήσει να κατανοήσουμε την έννοια του πόνου στη ζωή κάποιου συγκεκριμένου ατόμου. Το νόημα της εμπειρίας θα καθορίσει το μακροπρόθεσμο αποτέλεσμα.

Ψυχική Ασθένεια

Όταν τοποθετούμε τη λέξη «ψυχική» μπροστά από τη λέξη «ασθένεια», οριοθετούμε μια περιοχή του ανθρώπινου πόνου. Αυτή πρωτίστως αντιμετωπίζει δυσκολίες νοηματοδότησης.  Αυτό απαιτεί μια τοποθέτηση -ανθρώπινη, επιστημονική, ψυχιατρική- με ερμηνευτική θέση και διάθεση. Δηλαδή ότι το Νόημα μιας συγκεκριμένης εμπειρίας ή και συναισθήματος ή και αντιληπτικής αίσθησης είναι δυνατόν να επέλθει μόνο μέσα από την κατανόηση του πλαισίου (συμπεριλαμβανομένου και του χρονικού πλαισίου) που ζει ένα άτομο και μέσω του οποίου η συγκεκριμένη εμπειρία έχει σημασία. Είναι μια διαλεκτική διαδικασία με την οποία προχωρούμε προς τη νοηματοδότηση του Όλου μέσω της κατανόησης του Μερικού, των «κομματιών» που αποτελούν το Όλον. Όμως ούτε τα επιμέρους μπορούμε να κατανοήσουμε εάν δεν κοιτάξουμε, με ένα είδος δυ-όφθαλμης όρασης το σύνολο.

Ψυχιάτρου Εμπειρίες

Είναι στοιχείο της προσέγγισης του Ψυχιάτρου να νοηματοδοτεί εμπειρίες όπως η χαμηλή διάθεση, η αυτοκτονία, οι φωνές, η παράνοια. Αυτό απαιτεί ενσυναίσθηση. Και τοποθέτηση του ανθρώπου στο γενικότερο πλαίσιο. Με τα εργαλεία που έχει στη διάθεσή του δηλαδή την ακρόαση, σε συνδυασμό με τις γνώσεις της φαινομενολογίας, της ψυχολογίας, της νευροεπιστήμης, των κοινωνικών επιστημών αλλά και τις εξειδικευμένες γνώσεις που του παρέχονται μέσω της ιατρικής του εκπαίδευσης, μπορεί μερικές φορές να αρχίσει να αντιλαμβάνεται “τί συμβαίνει” με τους ασθενείς του. Αυτό σπάνια είναι ξεκάθαρο και οριστικό. Όλοι οι Ψυχίατροι πρέπει να ζουν με ασάφεια και αβεβαιότητα.

Ψυχιατρική

Πιστεύω ότι η καλώς ασκούμενη Ψυχιατρική περιλαμβάνει μια πρωταρχική εστίαση στις έννοιες, τις αξίες και τις σχέσεις. Τόσο από την πλευρά του τρόπου με τον οποίο βοηθάμε τους ασθενείς όσο και από την πλευρά του εντοπισμού των προβλημάτων τους. Η ερμηνεία και η νοηματοδότηση των προσωπικών δυσκολιών των ασθενών μας είναι για την Ψυχιατρική, ότι είναι οι  λειτουργικές δεξιότητες και οι τεχνικές για τον χειρουργό.

“La Cara de la Guerra

Για να κατανοήσουμε το νόημα του έργου του Salvador Dalí “La Cara de la Guerra”, για παράδειγμα, πρέπει να αντιληφθούμε τι συμβαίνει στον καμβά. Πώς ο καλλιτέχνης κατορθώνει να δημιουργήσει μια αίσθηση έντασης και φρίκης με τον τρόπο που χρησιμοποιεί τη γραμμή, το χρώμα και τη μορφή. Πρέπει επίσης να καταλάβουμε πού εντάσσεται αυτή η ζωγραφική σε σχέση με την καλλιτεχνική σταδιοδρομία του Dalí. Πώς η δουλειά του σχετίζεται με την ιστορία της δυτικής τέχνης και τις πολιτικές πραγματικότητες της εποχής που αντιπροσώπευε στη ζωγραφική.

Διαλεκτική

Το νόημα της εργασίας αναδύεται στη διαλεκτική αλληλεπίδραση όλων αυτών των επιπέδων και επίσης στην απόκριση του θεατή. Η μπογιά, ο καμβάς, το πινέλο, η πολύ ρεαλιστική δηλαδή διάσταση της ζωγραφιάς είναι αναγκαίοι, αλλά όχι επαρκείς, παράγοντες για τη δημιουργία ενός σημαντικού έργου τέχνης. Θα ήταν μάλλον αναγωγική-υπεραπλουστευτική προσέγγιση η εκτίμηση της τέχνης, αν φτάναμε στο νόημα ενός πίνακα ζωγραφικής μέσω της χημικής ανάλυσης των διαφόρων χρωστικών που εμπλέκονται και πώς αυτά στέκονται πάνω στο υλικό του καμβά.

Ψυχιατρική

Δεν πιστεύω ότι θα μπορέσουμε ποτέ να εξηγήσουμε τον ουσιαστικό κόσμο του ανθρώπινου Νου, της συγκίνησης και της συμπεριφοράς, αναγωγικά, χρησιμοποιώντας μόνο τα «εργαλεία» της κλινικής νευροεπιστήμης. Αυτός ο κόσμος απλά δεν βρίσκεται μέσα στον εγκέφαλο. Η νευροεπιστήμη μας προσφέρει σπουδαίες ιδέες, αλλά ποτέ δεν θα μπορέσει να εδραιώσει την Ψυχιατρική, ως τρόπο προσέγγισης και κατανόησης της ανθρώπινης συμπεριφοράς, φυσιολογίας και παθολογίας που επικεντρώνεται στην ερμηνεία και το νόημα. Είναι σαφές ότι υπάρχει μια σημαντική ερμηνευτική διάσταση στην ίδια τη νευροεπιστήμη (2). Η ώριμη ψυχιατρική θα αγκαλιάσει τη βιολογία και τη νευροεπιστήμη αλλά θα δεχτεί επίσης ότι «η νευροβιολογική διάσταση στην ψυχιατρική οριοθετείται από το εξής απλό και συχνά επαναλαμβανόμενο γεγονός: οι ψυχικές διαταραχές είναι προβλήματα ανθρώπων και όχι εγκεφάλων. Οι ψυχικές διαταραχές δεν είναι προβλήματα των εγκεφάλων υπό εργαστηριακών μικροσκοπίων, αλλά των ανθρώπων στο χρόνο, στο χώρο, στον πολιτισμό και στην ιστορία »(3).

2. Choudhury S, Slaby J (eds). Critical neuroscience: a handbook of the social and cultural contexts of neuroscience. Chichester: Wiley-Blackwell, 2012. 3. Rose N, Abi-Rached JM. Neuro: the new brain sciences and the management of mind. Princeton: Princeton University Press, 2013.

Απάντηση

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.