Μια Ανάμνηση

Ανάμνηση

Οποιαδήποτε αυτοαναφορική περιγραφή του εαυτού μας, ως μια ανάμνηση, ανατρέπεται εύκολα και αναπόφευκτα. Πρώτα από την προοπτική μας και στη συνέχεια από την αναξιόπιστη μνήμη μας. Η προσπάθεια «σύλληψης» του εαυτού μέσω ενός τέτοιου υποκειμενικού φακού φαίνεται προβληματική.

Αναμνήσεις

Προσπαθώντας να συνθέσουμε μια αυτοβιογραφική περιγραφή υποθέτουμε ότι οι αναμνήσεις μας έχουν καταγραφεί και αρχειοθετηθεί σωστά, το περιεχόμενό τους διατηρείται, έτοιμο να ανακληθεί κατά παραγγελία. Μια αίσθηση ελέγχου και ελευθερίας να βυθιστούμε μέσα κι έξω από τις αναμνήσεις μας και να τις αξιοποιήσουμε για να αποκτήσουμε πρόσβαση στην ιστορική αλήθεια του εαυτού. Η μνήμη είναι «μια ιδιότροπη μοδίστρα» (V.Woolf). Ο τύπος μνήμης που περιγράφουμε και που οι νευροεπιστήμονες ονομάζουν επεισοδιακή, είναι εξαιρετικά αναξιόπιστος. Αυτού του είδους οι αναμνήσεις δεν τείνουν να εκδηλώνονται ως ακριβείς αναπαραστάσεις των προηγούμενων εμπειριών μας. Αντ’ αυτού, οι εμπειρίες μας συνοψίζονται, τροποποιούνται, συμπυκνώνονται και μερικές φορές λογοκρίνονται εντελώς.

Φάσεις

Ολόκληρες περίοδοι του παρελθόντος μπορούν συχνά να συνοψιστούν με μια απλή αναφορά μόνο σε συγκεκριμένα είδη δραστηριοτήτων ή εμπειριών. Το παιχνίδι με τους φίλους κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας ή το αίσθημα μοναξιάς σε μια νέα πόλη. Μπορούμε να «σαρώσουμε» ολόκληρες φάσεις της ζωής μας χωρίς να ανακαλέσουμε τίποτα συγκεκριμένο. Απομονωμένες εμπειρίες και συναισθήματα που τους λείπουν οι λεπτομέρειες και τα ζωντανά χρώματα. Συμπυκνωμένες, συνοπτικές, στεγνές, περιληπτικές εκδοχές της ζωής μας.

Αντικειμενικότητα

Αν προσθέσουμε στα παραπάνω, περιπλέκοντας κάπως τα πράγματα, τις προκαταλήψεις επιβεβαίωσης και τις μεροληψίες που παρεμβάλλονται στις μνημονικές ανακλήσεις καταλαβαίνουμε ότι η αντικειμενικότητα δε συμβαδίζει με τη μνήμη. Τις περισσότερες φορές αυτές οι παρεμβολές δεν εμπίπτουν στη σφαίρα του συνειδητού, είναι ιδιαιτέρως ανθεκτικές και υπάρχουν μόνο για να αλλοιώνουν προς κάποιο αδιόρατο μάλλον όφελος, συγκεκριμένες αναμνήσεις, περιόδους ζωής, συναισθηματικές στάσεις και σχέσεις. Φυσικά υπάρχει και το ζήτημα των ψευδών αναμνήσεων. Η δημιουργία ψευδών αναμνήσεων χωρίς την πρόθεση να εξαπατηθεί ο εαυτός ή ο άλλος, είναι μια προσπάθεια να συμπληρωθούν κενά μνήμης. Να συμπληρώσουν με φανταστικές παραμέτρους πραγματικά γεγονότα, με τρόπο που τελικά δημιουργείται καινούρια εμπειρία, ως ανάμνηση κι όχι ως βίωμα.

Πραγματικότητα

Η πραγματικότητα των προηγούμενων εμπειριών μας παραμορφώνεται σε μεγάλο βαθμό με διάφορους τρόπους. Η προσπάθεια να είμαστε απόλυτα ακριβείς για τα γεγονότα ζωής μας είναι εξουθενωτική. Μικρές ή μεγάλες λεπτομέρειες εγγράφονται λανθασμένα, παραλείπονται και πολλές φορές εφευρίσκονται. Φαίνεται σαν κάτι να μη λειτουργεί σωστά,  να μην «εξυπηρετεί» συγκεκριμένο σκοπό. Λες κι ένα κομμάτι του εγκεφάλου μας αντί να διατηρεί, ως κάποιο είδος καταψύκτη, τις αναμνήσεις αναλλοίωτες, μας τις «κλέβει». Σαν τη μοδίστρα της Woolf που τρυπάει την εμπειρία της ζωής μας, πάνω-κάτω μέσα-έξω, με τη βελόνα των αναμνήσεων και μας «ράβει», μας συνδέει, διαφορετικά.

Δημιουργική πτυχή

Αυτή αποτελεί μια δημιουργική πτυχή της μνήμης. Μια «παιχνιδιάρικη»πτυχή, σε επαφή με πιο παιδικές μας πλευρές. Μια πτυχή που ακριβώς επειδή υπάρχει μετατρέπει την ανάμνηση σε κάτι μοναδικό. Η ανάμνηση παύει να είναι μια συρραφή γεγονότων στριμωγμένων στη σωστή αλληλουχία. Τα μνημονικά ίχνη παύουν να αποτελούν διακριτές στιγμές που μόλις τις συνδέσουμε κατάλληλα θα μας δώσουν την αλήθεια. Την αληθινή εικόνα του εαυτού μας, την αφετηρία μας, την πορεία μας και πιθανώς την κατάληξή μας δεν είμαστε σε θέση να τη γνωρίζουμε, ούτε να την προβλέπουμε γιατί ακριβώς ένα κομμάτι της μνήμης μας «παίζει», εφευρίσκει, συνθέτει, ξαναγράφει, σβήνει και τελικά δημιουργεί και εκθέτει. Μόλις εκτεθεί το νέο δημιούργημά της η ίδια η μνήμη το επανατοποθετεί για επαναεπεξεργασία. Μοιάζει με ένα απλό παιχνίδι που κάθε φορά το παιδί το αξιοποιεί διαφορετικά, ώστε να του δώσει ατέλειωτες ώρες δημιουργικής ενασχόλησης.

Επαναδιαπραγμάτευση

Εάν η ακρίβεια της ανάμνησης του παρελθόντος είναι το ζητούμενο τότε μάλλον θα απογοητευτούμε. Ίσως και η ιστορία σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο να είναι μια επανάληψη. Αυτό μπορεί να δημιουργεί συνθήκες σιγουριάς και ασφάλειας. Ταυτόχρονα όμως αποκλείει το «ρίσκο» του παιχνιδιού, του καινούριου, της δημιουργίας. Και ίσως αποκλείει και την πιθανότητα να έρθουμε σε επαφή και με άλλες πτυχές της εσωτερικής και εξωτερικής πραγματικότητας. Να εμπλουτιστούμε από την επαναδιαπραγμάτευση της ανάμνησης.

2 Σχόλια

  • Ρεντας Ευαγγελος

    Βρισκω εξαιτερικά ενδιαφέρον τον τρόπο που μας παρουσιάζεται τα μνημονικά ινχη των αναμνήσεων και πως επαναδιαπραγμετόμαστε στο Παρόν μας το κωδικοποιημένο μήνημά τους

Απάντηση

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.