C.S. Lewis
Κατάθλιψη
Η κατάθλιψη τείνει να θεωρείται ένα βιολογικό πρόβλημα. Όπως μια βακτηριακή λοίμωξη, η οποία απαιτεί μια συγκεκριμένη βιολογική θεραπεία. Οι πάσχοντες πρέπει να επιστρέψουν στις παραγωγικές και ευτυχισμένες συνθήκες ζωής τους. Με άλλα λόγια, η εξερεύνηση της ανθρώπινης δυσκολίας και δυστυχίας αντικαθίσταται με μια σταθερή ιδέα ψυχικής υγιεινής. Το πρόβλημα πρέπει να το ξεφορτωθούμε παρά να το κατανοήσουμε. Θα μπορούσε αυτός ο τρόπος προσέγγισης της κατάθλιψης να είναι μέρος του ίδιου του προβλήματος;
Πολυπλοκότητα
Καθώς τόσα πολλά διαφορετικά στοιχεία της ανθρώπινης κατάστασης, σήμερα, εξηγούνται βάσει βιολογικών ελλειμμάτων, οι άνθρωποι απομακρύνονται από την πολυπλοκότητα της ασυνείδητης ψυχικής τους ζωής. Η κατάθλιψη θεωρείται αποτέλεσμα της έλλειψης σεροτονίνης και όχι ως απάντηση σε εμπειρίες απώλειας και αποχωρισμού. Η φαρμακευτική αγωγή αποσκοπεί στην αποκατάσταση του πάσχοντα ώστε να επανέλθει στα βέλτιστα επίπεδα κοινωνικής προσαρμογής και χρησιμότητας, με ελάχιστη προσοχή στις αιτίες και τις πιθανές επιπτώσεις των ψυχολογικών προβλημάτων. Όσο περισσότερο όμως προσεγγίζουμε σε κοινωνικό επίπεδο την ανθρώπινη ζωή με αυτούς τους μηχανιστικούς όρους, τόσο περισσότερο οι καταθλιπτικές καταστάσεις είναι πιθανό να διακλαδίζονται και να περιπλέκονται.
Γεγονότα
Συχνά επηρεαζόμαστε από γεγονότα στη ζωή μας χωρίς να συνειδητοποιούμε τη σημασία τους ή τον τρόπο με τον οποίο μας άλλαξαν. Η νοηματοδότηση τέτοιων εμπειριών απαιτεί τα κατάλληλα εννοιολογικά εργαλεία. Αυτά, νομίζω, μπορούν να βρεθούν στις παλιές έννοιες του πένθους και της μελαγχολίας. Η κατάθλιψη είναι ένας ασαφής όρος για μια ποικιλία καταστάσεων. Ο θρήνος και η μελαγχολία, ωστόσο, είναι ακριβέστερες έννοιες που μπορούν να διαφωτίσουν τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουμε ή αποτυγχάνουμε να αντιμετωπίσουμε τις απώλειες, ως αναπόσπαστο κομμάτι της ανθρώπινης ζωής.
Freud
Τα προβλήματα στα οποία επικεντρώνονται σήμερα οι ερευνητές απέχουν πολύ από εκείνα που απασχολούσαν τον Freud και τους μαθητές του. Οι περίπλοκες θεωρίες των τελευταίων για το πώς αντιδρούμε στην εμπειρία της απώλειας έχουν αντικατασταθεί από πιο επιφανειακές περιγραφές της συμπεριφοράς, από αμφιλεγόμενες βιοχημικές προσεγγίσεις και ρηχές ψυχολογικές προσεγγίσεις. Πουθενά στα διάφορα στατιστικά στοιχεία και στα διαγράμματα δεν υπάρχουν τα λόγια των ίδιων των πασχόντων. Η φωνή τους δεν ακούγεται πια ή η ίδια η ακρόασή τους σα να δεν έχει σημασία.
Κριτική ματιά
Όσο η ιδέα της κατάθλιψης υφίσταται χωρίς κριτική ματιά και οι ανθρώπινες αντιδράσεις στην απώλεια μετατρέπονται σε βιοχημικά προβλήματα, τόσο δυσκολότερο είναι να εξερευνήσουμε τις περίπλοκες δομές του πένθους και της μελαγχολίας.Στο πένθος, θρηνούμε τους νεκρούς στη μελαγχολία, πεθαίνουμε μαζί τους.Η θλίψη μπορεί να είναι η πρώτη μας αντίδραση στην απώλεια, αλλά η θλίψη και το πένθος δεν είναι ακριβώς το ίδιο. Αν χάσουμε κάποιον που αγαπάμε, Το πένθος δεν είναι ποτέ μια αυτόματη διαδικασία που ακολουθεί την απώλεια, είτε μέσω θανάτου είτε μέσω αποχωρισμού κάποιου που αγαπάμε. Για πολλούς ανθρώπους δε, δεν συμβαίνει ποτέ.
Κατάθλιψη
Η κατάθλιψη είναι πιθανή όταν τίθεται στον κίνδυνο της απώλειας ένα ιδανικό. Όμως είναι πιθανή ακόμη κι όταν καταφέρουμε να επιτύχουμε το ιδανικό μας. Ο αθλητής που κατακτά ένα παγκόσμιο ρεκόρ, ο γητευτής που τελικά καταφέρνει να κατακτήσει, ο εργαζόμενος που παίρνει την πολυαναμενόμενη προαγωγή. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η επιθυμία ξαφνικά απουσιάζει. Μπορούμε να αγωνιζόμαστε χρόνια για να επιτύχουμε κάποιο στόχο, αλλά όταν δεν υπάρχει τίποτα για να επιτύχουμε, αισθανόμαστε την ύπαρξη του κενού στον πυρήνα της ζωής μας. Οι περισσότεροι το έχουμε βιώσει αυτό μετά το τέλος κάποιων εξετάσεων.
Μελαγχολία
Αυτές οι καταθλιπτικές καταστάσεις δεν οδηγούν πάντοτε σε μακρές, σοβαρές περιόδους απελπισίας. Όταν όμως συμβαίνει υποψιαζόμαστε ότι μάλλον υπάρχουν θέματα σχετικά με το πένθος και τη μελαγχολία. Τα σκαμπανεβάσματα της διάθεσης είναι βέβαια μέρος της ανθρώπινης ζωής και θα ήταν λάθος να ονομάζουμε νόσο κάθε στενάχωρη περίοδο. Αλλά όταν τα σκαμπανεβάσματα αρχίσουν να γίνονται χιονοστιβάδα με καταθλιπτική ορμή θα πρέπει να αναρωτηθούμε τί είδους προβλήματα και παλιότερα θέματα έχουν αναβιώσει. Στις περισσότερες περιπτώσεις, η άμεση νοηματοδότηση δεν θα είναι διαθέσιμη σε συνειδητή ενδοσκόπηση και μάλλον θα απαιτείται προσεκτική ανάλυση και ενδελεχής διάλογος για την αποσαφήνισή τους.
Απώλεια
Θα χρειαστεί τις περισσότερες φορές να διακρίνουμε την απώλεια. Αυτούς που χάσαμε από αυτό που χάθηκε μαζί τους. Η δυσκολία να γίνει αυτός ο διαχωρισμός είναι μια από τις συνθήκες που μπορούν να εμποδίσουν τη διαδικασία πένθους.Στη λαϊκή ψυχολογία, το πένθος συχνά εξομοιώνεται με την ιδέα να ξεπεράσουμε μια απώλεια. Αλλά είμαστε σε θέση να ξεπεράσουμε τις απώλειές μας ολοκληρωτικά; Μάλλον τις μετατρέπουμε σε κομμάτι της ζωής μας…κάποιες φορές εποικοδομητικά, κάποιες άλλες καταστροφικά, αλλά ποτέ ανώδυνα.
