Η τέχνη του βίου στους αρχαίους πολιτισμούς –κυρίως τον Ρωμαϊκό- θεωρήθηκε ως το μέσο απόκτησης πρόσβασης σε ένα ανώτερο είδος ικανοποίησης/ευχαρίστησης. Όταν η ευχαρίστηση προέρχεται από εξωτερικά αντικείμενα είναι ασύγκριτα έντονη τη στιγμή της εκπλήρωσης. Είναι όμως σχεδόν αναπόφευκτα «μολυσμένη» από το φόβο της απώλειας και της απογοήτευσης και, κατά συνέπεια, δεν μπορεί στην τελική ανάλυση να ανταγωνιστεί το πιο σταθερό κι αξιόπιστο είδος της ευχαρίστησης που επιτυγχάνει ο εαυτός όταν «λογοδοτεί» μόνο στον εαυτό του. Η αρχαία προσέγγιση της τέχνης του βίου προσπάθησε να δείξει πώς στην «ικανοποίηση των στοιχειωδών αναγκών, θα μπορούσε κανείς να βρει πληρέστερη, καθαρότερη, πιο σταθερή απόλαυση από ότι στην ικανοποίηση των περιττών αναγκών» (Μ.Foucault,1988). Η ικανότητα του εαυτού να παίρνει ευχαρίστηση από τον εαυτό του –δηλαδή η χαρά του υπάρχειν- απέδιδε τέτοια εσωτερική γαλήνη και ηρεμία που σε καμιά περίπτωση δεν ήταν δυνατόν να προσφέρει ο εξωτερικός κόσμος.
Nietzsche
Ο Nietzsche ισχυρίζεται ότι ο κόσμος στον οποίο ζούμε, καθώς και οι πεποιθήσεις και οι απόψεις που έχουμε για αυτόν τον κόσμο, απαρτίζονται πάντα από μια κοινωνική και ιστορική άποψη. Συνεπώς δεν έχουμε πρόσβαση σε καμία απόλυτη «αλήθεια» ή «πραγματικότητα», τέτοια που να ξεπερνάει τις ιδιαιτερότητες των πολιτιστικών μας συνθηκών. Ο τρόπος κατανόησης του κόσμου αναπόφευκτα διαμεσολαβείται από τη γλώσσα που χρησιμοποιούμε για να τον αναπαραστήσουμε. Αυτό υποδηλώνει ότι πολλά από αυτά που θεωρούμε «αληθινά» και «λογικά» είναι απλώς κοινωνικά κατασκευάσματα που έχουν ριζώσει στις ψυχές μας τόσο που έχει χαθεί πλέον το ίχνος της κατασκευασμένης συνθήκης τους και τα θεωρούμε αναμφισβήτητα αληθινά. “Η αλήθεια είναι ψευδαισθήσεις που έχουμε ξεχάσει ότι είναι ψευδαισθήσεις. Είναι μεταφορές που έχουν φθαρεί κι έχουν απωλέσει τη δύναμη να διεγείρουν τις αισθήσεις, νομίσματα χωρίς ανάγλυφο που πλέον είναι απλά μέταλλα” (F.Nietzsch,1873)
Εμμονή
Η τέχνη του βίου προσδίδει έκφραση σε μια συγκεκριμένη -ίσως του Δυτικού κόσμου- εμμονή με την ιδέα ότι η ζωή αξίζει μόνο αν μπορούμε να βρούμε έναν τρόπο να την μετατρέψουμε σε κάτι μοναδικό, πρωτότυπο ή εξαιρετικό. Η μοναδικότητα, ως υπαρξιακός στόχος, απαιτεί την ικανότητα, ως όντα, να ξεφύγουμε από τις καθιερωμένες κοινωνικές συμβάσεις. Να προσχωρήσουμε σε έναν απαράμιλλο τρόπο ανάληψης του καθήκοντος κι έτσι να διαμορφώσουμε τον Εαυτό. Υποδηλώνει την ικανότητα να συνειδητοποιήσουμε τις προηγούμενες -μη συνειδητοποιημένες- δυνατότητές μας και να ζήσουμε με έναν εμπνευσμένο κι αξιοσέβαστο τρόπο.
Ταυτότητα
Βέβαια κανείς μας δεν είναι σε θέση να διαθέτει ταυτότητα ανεξάρτητη των άλλων. Ο εαυτός είναι εξ ορισμού μια διαπροσωπική και σχεσιακή οντότητα. Γινόμαστε ανθρώπινα όντα – αποκτούμε μια ταυτότητα – μόνο ενσωματώνοντας τους εαυτούς μας σε κοινωνικά πλαίσια. Υπό αυτήν την έννοια, η «μοναδικότητα» μας είναι κάτι που επιτυγχάνουμε μόνο μέσω της κοινωνικότητας. Τα κοινωνικά πλαίσια βέβαια προέρχονται από την «ενσωμάτωση» των ατόμων. Δηλαδή η κοινωνικότητα επιτυγχάνεται μέσω της ατομικότητας. Δεν είναι δυνατον να διαχωρίσουμε το άτομο και την κοινωνία. (N.Elias,1939)
Πέρα από τον εαυτό
Αυτό που υφίσταται πέρα από τον εαυτό μας είναι που μας ενδιαφέρει περισσότερο. Είναι αυτό που εκτιμούμε πιο πολύ. Τείνουμε να νοιαζόμαστε τόσο για τα εξωτερικά πράγματα και σε βαθμό τέτοιο που να γινόμαστε ευάλωτοι. Με την έννοια ότι δυσκολευόμαστε να αντέχουμε την απώλειά τους ή την προδοσία τους και την εγκατάλειψή μας από αυτά. Θα μπορούσε κανείς ακόμη να πει ότι η ίδια η υποκειμενικότητά μας είναι συνάρτηση των διαφόρων εξωτερικών συνθηκών-σχέσεων που μας ενδιαφέρουν. Καθώς επίσης συνάρτηση και των επίμονων και ιδιοσυγκρασιακών τρόπων που συνδεόμαστε με τον κόσμο γύρω μας. Η «μοναδικότητά» μας υπάρχει μόνο σε σχέση με συνθήκες και καταστάσεις που θεωρούμε επαρκώς πολύτιμες.
Ελλιπείς
Το γεγονός ότι είμαστε ατελείς -που τείνουμε να αισθανόμαστε εσωτερικά ελλιπείς- καθιστά τις ταυτότητές μας εύκαμπτες και μονίμως στραμμένες προς το μέλλον. Προκειμένου να διατηρήσουμε την επιθυμία μας ζωντανή. Το γεγονός ότι σπάνια μπορούμε να ανταποκριθούμε αποφασιστικά στις υπαρξιακές μας φιλοδοξίες συμβάλλει στην τέχνη του βίου. Διασφαλίζει ότι θα υπάρχει πάντα κάτι για να αγωνιζόμαστε. Ούσες/Όντες έστω και κάτι λιγότερο από τέλειοι υποστηρίζουμε τις προσπάθειές μας για συγκρότηση του εαυτού, επικαιροποιούμε τις φιλοδοξίες μας, μας «παρέχουμε» τις απαραίτητες ελλείψεις και περιορισμούς για να συνεχίζουμε.
