Πριν μας συστηθεί η ζήλια, θα νιώσουμε ότι μας αγαπούν. Θα υψωθούμε πάνω από τις προσδοκίες. Θα είμαστε το «φως της ζωής» του. Αποδεκτοί, σεβαστοί, συνυφασμένοι με τα όνειρά του. Πριν γευτούμε την πικρή χολή της ζήλιας, η αξία μας ποτέ δε θα αμφισβητηθεί.
Συστροφή
Καμία συστροφή άγχους, καμιά καχυποψία. Θα δεχτούμε το «Σ’ αγαπώ». Θα νιώθουμε τους χτύπους της καρδιάς του αγαπημένου, πριν αρχίσουμε να ανιχνεύουμε το ράγισμα μιας άλλης καρδιάς. Μέχρι να καταλάβουμε την αιωνιότητα της ζήλιας, θα γίνουμε μάρτυρες απελπισμένων επιθυμιών των άλλων.
Εμπειρία
Η ζήλια είναι εμπειρία ανάμειξης ευχαρίστησης και πόνου. Είναι πάθος που διαλύει το όνειρο μιας συγκεχυμένης απόλαυσης που βιώνεται από κοινού και ταυτόχρονα από όλους. Μας δείχνει το πεπερασμένο της παιδικής παντοδυναμίας. Κανείς όμως δε μπορεί πλέον να υπολογίζει στην άνευ όρων αγάπη. Η μεθυστική έκσταση ή η παροδική απόλαυση του ενός μπορεί να επιφέρει τον αφανισμό ενός άλλου. Δεν υπάρχει γενική βούληση, δεν υπάρχει συλλογική, εξισωτική, μεταδοτική ευχαρίστηση.
Επιλογές
Υπάρχουν μεμονωμένες αλληλεπιδράσεις με επιλογές και προτιμήσεις που απαιτούν αμοιβαιότητα. Η διεκδίκηση της ευχαρίστησης με κάθε κόστος, θα οδηγήσει κάποιον άλλο να υποφέρει. Θα πρέπει να τολμήσει να είναι σκληρός, πρέπει να «ανακηρύξει» την αναισθησία του, να επιβάλει τη σιωπή. Να γίνει άθλιος, μικροπρεπής, σκληρός, μικρός, σκιώδης, θλιβερός, αστικός, γελοίος, ντροπιαστικός, μισητός, παρανοϊκός, παθολογικός. Εδώ έρχονται κι οι επιστημονικές επιπλήξεις, στις στωικές και ελευθεριακές, πολιτικές ή ιατρικές εκδοχές τους.
Ζήλια
Η ζήλια μας εκνευρίζει. Μας υπενθυμίζει ότι η απόλαυση δεν είναι ανεξάντλητη και αθώα. Εκθέτει την ευθραυστότητα των πόθων μας, τόσο των δοσμένων όσο και των επιθυμητών, αμοιβαία και «μοναδικά». Η ζήλια αναγνωρίζει τη λεβεντιά και την κοκεταρία, ενώ ταυτόχρονα θέτει όρια. Έχει απαγορευτεί και έχει γίνει τόσο οδυνηρό να την παραδεχτούμε, επειδή δεν θέλουμε να ξέρουμε ότι η ευχαρίστηση μπορεί να δυσαρεστήσει και ότι η επιθυμία μας μπορεί ξαφνικά να γίνει ανεπιθύμητη. Έχει κατασταλεί επειδή είναι φυσιολογική.
Πλεονέκτημα
Η ζήλια δε μας δίνει το πλεονέκτημα να αισθανόμαστε ευγενείς ή ηθικοί. Αλλά μάλλον ντροπή και μίσος. Η ζήλια είναι επείγουσα, είναι πιεστική για εκτόνωση, δράση ή ανακούφιση. Ο καυτός ψυχικός πόνος σε συνδυασμό με την αδυσώπητη επιθυμία μοιάζει αφόρητος και βασανιστικός. Η ζήλια στοιχειώνει όλους μας.
«Η ζήλια είναι μία από εκείνες τις συναισθηματικές καταστάσεις … που μπορούν να περιγραφούν ως φυσιολογικές. Αν κάποιος εμφανίζεται να μην την έχει, δικαιολογείται το συμπέρασμα ότι έχει υποστεί σοβαρή καταπίεση και συνεπώς παίζει όλο και μεγαλύτερο ρόλο στην ασυνείδητη ψυχική του ζωή»
S. Freud, 1922b
Ζωή
Η ζήλια είναι μια θεμελιώδης εμπειρία στη ζωή και την παιδική ηλικία κάθε ανθρώπου. Μια πρωταρχική συναισθηματική εμπειρία που μπορεί να είναι συνειδητή ή ασυνείδητη (Wurmser & Jarass, 2008a). Η απουσία της μάλλον αποδεικνύει ότι κινείται υπόγεια κι έχει εξοριστεί από τη συνείδηση. Η ζήλια είναι πράγματι μια συναισθηματική εμπειρία που είναι ιδιαίτερα δύσκολη. Δεδομένου ότι περιλαμβάνει πάντα ένα τρίτο αντικείμενο -πραγματικό ή φανταστικό ή και τα δύο. Έχει χαρακτηριστεί κι ως ένα είδος αμυντικής θέσης απέναντι στο φθόνο αλλά και στη συναισθηματική και σεξουαλική-σωματική οικειότητα.
Αντίθεση
Σε αντίθεση με άλλες συναισθηματικές καταστάσεις, η ζήλια περιλαμβάνει συναισθήματα που αφορούν τρία άτομα και όχι δύο: αυτόν που αγαπάει, αυτόν που αγαπιέται και τον τρίτο «άλλο». Η ζήλια είναι ένα πολύπλοκο παρασκεύασμα. Προς τον «άλλο», αισθανόμαστε ποικίλους βαθμούς μίσους, φθόνου, θαυμασμού κι ανταγωνιστικότητας. Προκαλεί σύνθετα συναισθήματα και προς τον αγαπημένο. Αφόρητη λαχτάρα, έντονη θλίψη και ψυχικό πόνο για την απώλεια της αγάπης, οργή για την εγκατάλειψη, ενοχή και μίσος. Η ναρκισσιστική πληγή, η αδυναμία και η ντροπή του αποκλεισμού που συνοδεύεται από αυτοκριτική γίνονται επίσης έντονες (Akhtar, 2009- Auchincloss & Samberg, 2012).
Πίσω από την εμπειρία της ζήλιας κρύβεται η κρυφή ελπίδα της αποκλειστικότητας και της κτητικότητας.
«Στον πυρήνα της, υπάρχει μια προστατευμένη… φαντασίωση μιας παντοδύναμης δυάδας, μιας ενότητας από την οποία όλοι οι άλλοι, ακόμη και ολόκληρος ο κόσμος, πρέπει να εξοριστούν… η ουσία της ζήλιας έγκειται σε αυτή την απολυτότητα και την αποκλειστικότητα της ζητούμενης σχέσης»
Wurmser & Jarass, 2008c
Άλγος
Το ουσιαστικό άλγος της ζήλιας και του αποκλεισμού δεν είναι απλώς ο φόβος της απώλειας του χαμένου αντικειμένου. Το βασικό χαρακτηριστικό της είναι η κατάρρευση της φαντασίωσης της ευτυχισμένης δυαδικότητας. Το γεγονός ότι το άτομο που επιθυμούμε, επιθυμεί κι απολαμβάνει κάποιον άλλον χωρίς εμάς.
Ένωση
Η αφόρητη εμπειρία αποφεύγεται με το να περιβάλλει κανείς τον εαυτό του σε μια φανταστική πλήρη ένωση. Ο νόμος που διέπει τον κόσμο γύρω μας είναι ότι τα πάντα βρίσκονται σε ροή. Μια «υγρή οντολογία» που υποστηρίζει και τη σκέψη του ποιητή. Αυτή ακριβώς η «υγρή οντολογία» είναι ερωτική. Ο έρωτας πετάει και ταξιδεύει. Αναγκαστικά είναι ζηλιάρης. Τα φτερά του θεού Έρωτα αποκαλύπτουν τον άστατο χαρακτήρα του. Ο έρωτας μετακινείται από το ένα σώμα στο άλλο, από τη μια λεπτομέρεια στην άλλη. Η ζήλια συνοδεύει πάντα τα ερωτικά συναισθήματα.
«Τo ομολογώ: Αγαπώ μόνο αν πληγωθώ»
Ovid, The Art of Love
Η ρητή, εμφατική και τολμηρή ομολογία της ζήλιας μας δίνει το κλειδί για την τέχνη του έρωτα. Ίσως δεν υπάρχει άλλη αγάπη από αυτήν που προκαλεί «βλάβη».
