Εξέλιξη – Πόσοι πολιτικοί, φιλόσοφοι, διανοητές, δημοσιογράφοι -ακόμα κι εμείς οι ίδιοι- ελπίσαμε και πιστέψαμε ότι αυτή η πανδημία του κορονοϊού θα ήταν μια ευκαιρία εξέλιξης προσωπικής ή και κοινωνικής; Ως μια επαναλαμβανόμενη σκέψη παρηγοριάς. Βασισμένη στη θέση ότι από τις καταστροφές, τις τραγωδίες, τους πολέμους και τις παντός είδους συμφορές θα βγαίνουμε «κερδισμένοι» και βελτιωμένοι. Στη θέση ότι οι αντιξοότητες ενισχύουν τον χαρακτήρα μας, καθοδηγώντας μας μέσω της ενδοσκόπησης -κοινωνικής και προσωπικής- στην ανάδειξη κι εγκόλπωση νέων χαρακτηριστικών, ιδιοτήτων, ικανοτήτων, αντοχών κι ανθεκτικότητας.
Επαφή
Το γεγονός ότι η στενή επαφή μεταξύ των ανθρώπων κατά τη διάρκεια της πανδημίας ελαχιστοποιήθηκε, θα ήταν αιτία το μέλλον να μας επιφυλάσσει -αντιρροπιστικά ίσως- κοινωνικότητα, διασύνδεση και ισχυρό αίσθημα «ανήκειν». Υπήρξαν μελέτες που υποστήριξαν ότι η ακραία στέρηση της σωματικής και φυσικής επαφής θα μας οδηγήσει στην πληρέστερη απόλαυση των σχέσεων, μόλις η πανδημία τελειώσει. Η σωματική επαφή ακόμη και η σεξουαλικότητα θα έμπαινε ξανά στη ζωή μας με εντονότερο τρόπο.
Ρητορική
Αυτή η γλυκανάλατη μάλλον ρητορική, ίσως είναι απαραίτητη για να παρηγορεί τις μάζες. Υποθέτει ότι η οδυνηρή εμπειρία μας βοηθά να βελτιωθούμε. Δεν είναι όμως μια θέση που μπορούμε να θεωρήσουμε δεδομένη. Υπάρχουν ιστορικές στιγμές σε πολέμους που ολόκληροι πληθυσμοί με αλτρουϊστική ηρωικότητα βαδίζουν προς το πολεμικό μέτωπο τραγουδώντας και γελώντας. Οι κοινωνίες κι οι ομάδες λίγα μάλλον μαθαίνουν από την εμπειρία. Τα άτομα ακόμα λιγότερα.
Καταστροφή
Όταν παρέλθει η καταστροφή, είναι εύκολο να ξεχάσουμε. Ο πατριωτικός αναβρασμός και τα χειροκροτήματα εξατμίστηκαν μάλλον γρήγορα, πριν το τέλος καν της πανδημίας. Επιστρέψαμε στις ίδιες συνήθειες, στα άπαράλλαχτα ήθη κι έθιμα. Λίγοι ξύπνησαν σοφότεροι από αυτήν την κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Τα άτομα κι οι κοινωνίες σχεδόν άμεσα και καλά καλά πριν «τελειώσουμε» με την πανδημία επέστρεψαν σε αυτό που ήταν πάντα. Στη ροπή και τη συγκίνηση από αυτά τα ίδια, τα συνήθη φαντασιωσικά πάθη, τα όργια πολεμικής επιθετικότητας, τις δολοφονικές τραγωδίες που επανεντάσσονται στην καθημερινότητά μας, με τα δελτία ειδήσεων και τους «τοίχους» των μέσων δικτύωσης. Με σαφώς μεγαλύτερη υπερ-αναπληρωτική ζέση. Ορισμένες τραγωδίες μπορούν να βελτιώσουν κάποια άτομα και κοινωνίες. Μπορούν σαφώς να κάνουν πολλούς, άλλους κι άλλες, χειρότερες.
Ενδιάμεσος χώρος
Έχει προκύψει μια συνθήκη που φαίνεται να μην υπάρχει ενδιάμεσος χώρος μεταξύ της αγνής επιστήμης και του εμβολίου από τη μια και της συμφοράς, είτε του ιού, είτε του πολέμου, είτε της δολοφονικής καταστροφικότητας, από την άλλη. Καλούμαστε κοινωνικά κυρίως να απομονωθούμε στη σκληρή παραγματικότητα, αγνοώντας τη φαντασίωση και τα σύμβολα. Πόσο εύκολο και με ποιό τρόπο μπορούμε να δημιουργήσουμε ή να ζήσουμε στο χώρο μεταξύ εμβολίου και πανδημίας ή μεταξύ οικονομικής ευημερίας κι ολοκληρωτικού πολέμου;