Ντροπή
Ντροπή νιώθουμε όλοι. Έχουμε υποφέρει από αισθήματα κατωτερότητας, ανεπάρκειας, ανικανότητας, από την αίσθηση της ατέλειας, του ελαττωματικού και της αποτυχίας, ή της περιφρόνησης. Συνήθως είναι τόσο επώδυνη συνθήκη που την αποκρύπτουμε και από τον εαυτό μας και από τους άλλους.
Η ντροπή οδηγεί σε συγκάλυψη και απόκρυψη, καθιστώντας έτσι δύσκολη την επεξεργασία της στις σχέσεις, ακόμη και τις θεραπευτικές. Αποστρεφόμαστε τη ντροπή και μέσω αυτής της οδού τις αποτυχίες μας, τα αισθήματα κατωτερότητας και την παθητικότητα που την προκαλούν. Αντίθετα πολύ συχνά είναι πιο ευχερείς άλλου είδους εκτοπισμένες συναισθηματικές εκφράσεις που σχετίζονται άμεσα με την ντροπή. Ο φθόνος, η περιφρόνηση, η οργή, η κατάθλιψη, η μανία.
Ναρκισσισμός
Η ντροπή είναι η συναισθηματική απάντηση στην αντίληψη του εαυτού ως λανθασμένη. Έτσι αναπόφευκτα μας εισαγάγει στο ομιχλώδες πεδίο του ναρκισσισμού, της ευθραυστότητας και στις αλληλεπικαλυπτόμενες εκδηλώσεις τους.
Η ναρκισσιστική απαίτηση για μοναδικότητα εκφράζεται άμεσα και αμυντικά με πεποιθήσεις ανωτερότητας, με υπεροπτική αλαζονεία και μεγαλοπρέπεια ή συναισθηματικά μέσω απόσυρσης και αποσύνδεσης ή/και οργίλων απαντήσεων προς τη διαφαινόμενη ή βιούμενη απουσία και αποτυχία. Αναπόφευκτα, η ντροπή ακολουθεί τη ναρκισσιστική ήττα.
Ακούμε συχνά :
«Αυτή η ταπείνωση είναι η πιο οδυνηρή αίσθηση που έχω που νιώσει ποτέ».
Η δήλωση αντανακλά την αποτυχία της μοναδικότητας της αξίας μας, τη βαρύνουσα σημασία της ντροπής και της ταπείνωσής μας.
Υπογραμμίζει ωστόσο το παράδοξο της έλλειψη προσοχής που δίνουμε στην επισήμανση της ντροπής. Το άλλο παράδοξο, βέβαια, είναι ότι μια τέτοια επιθυμία για μοναδικότητα – από τη φύση της – δεν μπορεί ποτέ να ικανοποιηθεί ούτε πλήρως ούτε για πολύ.
Όταν αδυνατούμε να επιτύχουμε μόνοι μας μια ισχυρή στάση ή μια ικανοποιητική καταπραϋντική λειτουργία και στρεφόμαστε αντ’ αυτού σε έναν Άλλο (ή ακόμη και σε μια εξιδανικευμένη προέκταση του Εαυτού μας) για να παρέχει τέτοιες λειτουργίες είναι συχνή η αίσθηση ντροπής μπροστά στη μύχια παραδοχή της παθητικότητας, της αδυναμίας, και της ανάγκης για φροντίδα. Η υψηλή αποτίμηση του ιδεώδους της ανεξαρτησίας και της αυτονομίας ενισχύει το παραπάνω σε κοινωνικό επίπεδο.
Η ντροπή επέρχεται ενόψει των επαναλαμβανόμενων αποτυχιών του εαυτού του να ικανοποιήσουν τις ανάγκες του ιδίου του εαυτού, ιδιαίτερα, αλλά όχι αποκλειστικά, στη σφαίρα του ιδανικού.
Συναισθήματα
Αρκετά συναφή συναισθήματα συχνά αντανακλούν τις ντροπιαστικές εμπειρίες. Η αμηχανία, οι τύψεις, η αυτοτιμωρία, η απάθεια, η χαμηλή αυτοεκτίμηση. Ωστόσο, λόγω της έντασης του πόνου που προκαλεί, η ντροπή αποκρύπτεται. Υφίσταται μια «ειδική σχέση» που διαμορφώνεται μεταξύ της ντροπής και αρκετών άλλων φαινομένων που μπορεί να κρύβουν την υποκείμενη ντροπή. Ταυτόχρονα αντανακλούν τη δύναμή της να παρακινήσει τη συμπεριφορά, να διαμορφώσει συναισθήματα και να επηρεάσει τη φύση του ανθρώπου, την αλληλεπίδραση και τις σχέσεις. Αποτελούν σε κατάλληλες συνθήκες τη ανάδυση του θυμού και της οργής, της περιφρόνησης, του φθόνου, της κατάθλιψης καθώς και της αίσθησης εξευτελισμού, ταπείνωσης ακόμα και αποσύνδεσης.
