Ο γάμος ως κοινωνικό αγαθό

Ο γάμος ως κοινωνικό αγαθό

 

Γάμος

Έχει σχεδόν εδραιωθεί ότι ο γάμος αποτελεί κοινωνικό αγαθό.  Ότι οι ζωές μας και οι κοινότητές μας βελτιώνονται,  όταν οι περισσότεροι παντρεύονται και παραμένουν παντρεμένοι. Φυσικά, υπήρξαν τεράστιες αλλαγές στο θεσμό του γάμου κατά τις τελευταίες δεκαετίες. Αυτό μας οδηγεί να αναρωτηθούμε αν όντως ο γάμος είναι ξεπερασμένος. Η εικασία σχετικά με το εάν ο γάμος είναι παρωχημένος παραβλέπει ίσως μια πιο σημαντική ερώτηση: Τι χάσαμε αναγάγοντας το γάμο στην πιο κεντρική σχέση του πολιτισμού μας;

Κοινωνικά Οφέλη

Ενώ ο γάμος θεωρείται συχνά ένα ουσιαστικό βήμα επιτυχημένης και ευτυχισμένης ζωής, είναι αλήθεια ότι δεν είναι τόσο δημοφιλής όσο ήταν μερικές γενιές πριν. Οι άνθρωποι εντός της, υποτιθέμενης ομοιογενούς, κουλτούρας του Δυτικού Πολιτισμού εξακολουθούν και να παντρεύονται περισσότερο και να χωρίζουν περισσότερο. Μια ενδιαφέρουσα κοινωνιολογική παρατήρηση (A.J. Cherlin, 2009) αφορά την αύξηση των γάμων μεταξύ ομόφυλων ζευγαριών. Μετά τη νομιμοποίηση του γάμου μεταξύ ατόμων του ιδίου φύλου στις ΗΠΑ το 2015, το 61% των ομόφυλων ζευγαριών παντρεύτηκαν. Πρόκειται για ένα μάλλον υψηλό ποσοστό. Βεβαίως ορισμένα από αυτά τα ζευγάρια οδηγήθηκαν στο γάμο προκειμένου να επωφεληθούν από νόμιμα δικαιώματα και κοινωνικά οφέλη.

Οικουμενικός φόβος

Όμως ο γάμος αποτελεί ίσως το σημαντικότερο “δημόσιο δείκτη της επιτυχημένης ένωσης δύο ανθρώπων”. Προσδίδει στο ζευγάρι την απαραίτητη αίγλη και το κοινωνικό κύρος που οδηγεί στη «επιτυχία, την αναγνώριση και την ευτυχία». Και μάλλον δεν αποτελεί τόσο θέμα νομικό ή αμοιβαίων κληρονομικών δικαιωμάτων. Αυτό το κύρος κάνει ιδιαίτερα δύσκολη την επίκριση του θεσμού του γάμου – ειδικά όταν συνδυάζεται με την ιδέα ότι οι «όρκοι αιώνιας αγάπης» μπορούν να μας σώσουν από την ανθρώπινη υπαρξιακή μοναξιά.  Ο γάμος απαντά  στον οικουμενικό φόβο της μοναχικής κραυγής μας, που δε θα απαντηθεί από κανέναν. Προσφέρει την ελπίδα της συντροφικότητας, της κατανόησης και της διαβεβαίωσης ότι πάντα κάποιος που με αγαπά θα με φροντίζει. Αυτή η ιδέα – ότι ο γάμος είναι η καλύτερη απάντηση στην βαθιά ανθρώπινη επιθυμία για σύνδεση και αίσθηση του ανήκειν – είναι απίστευτα σαγηνευτική.

Κόστος

Βέβαια ο γάμος έχει και κόστος. Ο A.Chekhov διατύπωσε το: “Αν φοβάστε τη μοναξιά, μην παντρευτείτε”. Ο γάμος αποδυναμώνει τους άλλους κοινωνικούς δεσμούς. Σε σύγκριση με εκείνους που μένουν μόνοι, οι έγγαμοι είναι λιγότερο πιθανό να επισκεφθούν ή να καλέσουν τους γονείς τους και τα αδέλφια τους. Είναι λιγότερο πρόθυμοι να προσφέρουν συναισθηματική υποστήριξη ή ρεαλιστική καθημερινή βοήθεια . Είναι επίσης λιγότερο πιθανό να διασκεδάσουν με φίλους ή γείτονες. Οι ανύπαντροι, αντίθετα, συνδέονται πολύ περισσότερο κοινωνικά. Παρέχουν μεγαλύτερη υποστήριξη στους συγγενείς και στους γηράσκοντες γονείς. Έχουν μάλλον περισσότερους φίλους. Είναι πιθανότερο να ζητήσουν και να δεχθούν βοήθεια από τους φίλους και τους γείτονες.  Μάλλον δεν είναι οι συνθήκες του έγγαμου βίου που απομονώνουν – είναι ο ίδιος ο γάμος.

Αλλοτρίωση

Η κοινωνική αλλοτρίωση είναι τόσο εμπεδωμένη στη δυτική κουλτούρα περί γάμου που εύκολα την παραβλέπουμε. Τα τελευταία 200 χρόνια οι προσδοκίες από το γάμο υπερκέρασαν την ιεράρχηση των αναγκών του Maslow (E. J. Finkel, 2017). Μόλις μερικές γενιές πριν, ο ιδανικός γάμος καθοριζόταν από την αγάπη, τη συνεργασία και την αίσθηση ότι ανήκουμε σε μια οικογένεια και μια κοινότητα. Οι νεόνυμφοι του σήμερα επιθυμούν εκτός από τα παραπάνω και αυτονομία και προσωπική ανάπτυξη και την ελευθερία της έκφρασης. Ένας γάμος υποτίθεται ότι θα βοηθήσει τα άτομα να γίνουν καλύτερες εκδοχές του εαυτού τους. Αυτό σημαίνει ότι όλο και περισσότεροι απαιτούν από τους συζύγους τους ικανοποίηση αναγκών που παλιότερα ικανοποιούνταν μέσα σε ολόκληρη την κοινότητα.

Σταθεροποιητική δύναμη

Ορισμένοι από εμάς θα υποστηρίξουν ότι, ανεξάρτητα από τις στατιστικές των διαζυγίων, ο γάμος είναι μια σταθεροποιητική δύναμη για τις σχέσεις. Ότι η ίδια η δέσμευση βοηθά τα ζευγάρια να μείνουν μαζί, όταν διαφορετικά δεν θα μπορούσαν. Είναι αλήθεια ότι οι γάμοι είναι λιγότερο πιθανό να διαλυθούν από ό,τι οι σχέσεις συμβίωσης. Αυτό όμως μπορεί να συμβαίνει απλά επειδή οι έγγαμοι είναι μια ομάδα ανθρώπων που διαθέτουν την ικανότητα και την επιθυμία της δέσμευσης. Πολλοί αναφέρουν ότι ο γάμος εμβαθύνει την αίσθηση της δέσμευσης, παρόλο που πολλοί δεν το περίμεναν. Δίνοντας έμφαση στο θεσμό του γάμου οι άνθρωποι συχνά παραβλέπουν άλλες σημαντικές σχέσεις: βαθιές φιλίες, συγκάτοικους, πατρικές οικογένειες και ευρύτερα δίκτυα συγγενών. Αυτές οι σχέσεις είναι συχνά σημαντικές πηγές οικειότητας και υποστήριξης.

Αγάπη

Η αγάπη είναι η ουσία της ζωής, και όμως, συχνά οι άνθρωποι προσπαθούμε να την χωρέσουμε στα στενά μονοπάτια που ορίζονται από τον γάμο και την πυρηνική οικογένεια. Παρόλο που αυτή η θέση αποτελεί πολιτιστικό κανόνα, δεν είναι και ο τρόπος που οι περισσότεροι ζούμε. Η οικογένεια δύο γονέων-συν-παιδιά αντιπροσωπεύει συνεχώς και χαμηλότερο ποσοστό. Πολλοί πλέον ανήκουν σε διαφορετική κατηγορία. Συγκατοίκηση με παιδιά, συγκατοίκηση χωρίς παιδιά, παντρεμένοι χωρίς παιδιά, μονογονεϊκές οικογένειες, μόνοι, σε σύμφωνο συμβίωσης κτλ. Αξίζει να φανταστούμε μια κοινωνία που θα υποστήριζε με την ίδια ζέση κι όλες τις άλλες μορφές οικείων σχέσεων σε αναλογία με αυτήν του θεσμού του γάμου;

Μονάδα φροντίδας

Οι κυβερνήσεις, τα νοσοκομεία, οι ασφαλιστικές εταιρείες και τα σχολεία υποστηρίζουν ότι ο γάμος (και στη συνέχεια η πυρηνική οικογένεια) είναι η κύρια μονάδα φροντίδας. Αλλά φυσικά η αγάπη – και η φροντίδα που απαιτεί – παρόλο που είναι πολύ πιο εκτεταμένη είναι ταυτόχρονα και πιο δύσχρηστη μονάδα φροντίδας. Τι θα συνέβαινε άραγε εάν μπορούσαμε να μοιραστούμε τα οφέλη υγειονομικής περίθαλψης με την αδελφή μας και τον γιο της; Ή να μπορούμε να λάβουμε άδεια μετ ‘αποδοχών για να υποστηρίξουμε τον καλύτερό μας φίλο που χειρουργήθηκε. Σε μια περίοδο με επιδημικές τις επιπτώσεις της μοναξιάς, η επέκταση της αίσθησης για το ότι μετράει ως αγάπη – αλλά και η κοινωνική ή και θεσμική αναγνώριση και υποστήριξη των σχέσεων σε όλες τις μορφές τους – θα μπορούσε να ωφελήσει. Η προσπάθεια και η ενέργεια που δαπανάται για να υποστηρίξει το «στενόμυαλο» και μάλλον ανεπίδεκτο σε εξωτερικές επιρροές θεσμό του γάμου θα μπορούσε να διοχετευθεί στην υποστήριξη της οικογενειακής σταθερότητας, οποιαδήποτε μορφή κι αν έχει αυτή.

Απάντηση

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.